41.699
redaktə
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
(2 redaktor tərəfindən edilmiş 10 dəyişiklik göstərilmir) | |||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi | [[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi | ||
| azərbaycan dilində adı = Dinar | | azərbaycan dilində adı = Dinar | ||
| portret =Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg | | portret = Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg | ||
| izah | | izah = Dinar ağ atın belində – Moskva kremlinin mərmər palatası, taxt-tac zalının şimal tərəfdəki divarında şəkil. | ||
| titul = [[Şəki dövləti| Şəki çariçəsi]] | | titul = [[Şəki dövləti| Şəki çariçəsi]] | ||
| dövr əvvəl = ən geci 1010-cu il | | dövr əvvəl = ən geci 1010-cu il | ||
Sətir 10: | Sətir 10: | ||
| tacqoyma = | | tacqoyma = | ||
|milliyəti = gürcü | |milliyəti = gürcü | ||
|dini = | |dini = xristian | ||
|doğum tarixi = | |doğum tarixi = | ||
|ölüm tarixi = | |ölüm tarixi = {{Vəfat tarixi||6|30}} (anım günü) | ||
|atası = | |atası = III Adərnerse | ||
|həyat yoldaşı =[[Atrnerseh|Atrnerseh]] | |həyat yoldaşı = [[Atrnerseh|Atrnerseh]] | ||
|uşaqları = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]] | |uşaqları = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]] | ||
}} | }} | ||
'''Dinar''' (X əsr–XI əsr) — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]] olmuş qadın. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil. Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] isə anasıdır. | |||
'''Dinar''' — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində | |||
==Haqqında məlumatlar== | ==Haqqında məlumatlar== | ||
{{Orta əsr gürcü mənbələrində Şəki çarlığı ilə Kaxeti arasındakı tarixi sərhədlər}} | {{Orta əsr gürcü mənbələrində Şəki çarlığı ilə Kaxeti arasındakı tarixi sərhədlər}} | ||
“Kartli salnaməsi”ə görə | “Kartli salnaməsi”ə görə | ||
{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı | {{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}} | ||
“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı | “Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı III Baqrat Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}. | ||
XI əsr gürcü tarixçisi | XI əsr gürcü tarixçisi Sumbat Davitisdze yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu | ||
{{sitat2 | {{sitat2|Georginin hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, aznaurların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə sahib oldular{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=228}}.}} | ||
Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar | Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar Böyük Kvirike adlandı) 4-5 ildən sonra müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur. | ||
===Müqəddəs elan olunması=== | ===Müqəddəs elan olunması=== | ||
[[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb| | [[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb|left|200px|Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz).]] | ||
“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür | “Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar gürcü kilsəsinə görə, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür. Gürcü kilsəsi onun adını müqəddəslər siyahısına daxil edib və iyunun 30-nu onun anım günü elan edib. | ||
===Rusiyada Dinara=== | ===Rusiyada Dinara=== | ||
Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin – “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, | Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin – “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, IV İvan Qroznı 1552-ci ildə Kazanı tutan vaxt oxunmuşdur. | ||
===Qəbri barədə iddialar=== | ===Qəbri barədə iddialar=== | ||
[[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]] | [[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]] | ||
Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, | Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, Qafan şəhəri yaxınlığında yerləşən [[Vahanvəng]] monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=222, 223}}. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir. | ||
===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)=== | ===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)=== | ||
{{Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti}} | {{Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti}} | ||
Sətir 53: | Sətir 50: | ||
{{İstinad siyahısı}} | {{İstinad siyahısı}} | ||
== | ==Ədəbiyyat== | ||
# {{kitab3 | # {{kitab3 | ||
| müəllif = Əliyev Ş. H. | | müəllif = Əliyev Ş. H. | ||
Sətir 73: | Sətir 62: | ||
| nəşr = | | nəşr = | ||
| yer = Bakı | | yer = Bakı | ||
| nəşriyyat = | | nəşriyyat = Təhsil | ||
| il = 2007 | | il = 2007 | ||
| cild = | | cild = | ||
Sətir 130: | Sətir 119: | ||
|pmid = | |pmid = | ||
}} | }} | ||
== Həmçinin bax == | |||
[[Şəki dövləti]] | |||
==Linklər== | |||
* [http://www.pravenc.ru/text/178261.html Динар// Православная энциклопедия] | |||
* [http://old-ru.ru/07-13.html Повесть о царице Динаре]. | |||
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}} | {{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}} | ||
{{ | |||
{{Yoxlanılmış məqalə}} | |||
[[az: Dinar (çariça)]] | [[az: Dinar (çariça)]] | ||
[[en: Dinar of Hereti]] | [[en: Dinar of Hereti]] |