Məmmədsadıq Əfəndiyev: Redaktələr arasındakı fərq

Bu məqalə Şəki Ensiklopediyasının yoxlanılmış məqalələrindən biridir və müəlliflik hüququ Şəki Ensiklopediyasının redaksiyasına məxsusdur!
Şəki Ensiklopediyası materialı
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 107: Sətir 107:
|group=qeyd
|group=qeyd
|refs=
|refs=
<ref name=Q1>Məmmədsadıq Əfəndiyev qardaşı Məmmədəmin Əhməd oğlu Şəkinskinin çap olunmuş tərcümeyi-halında atasının adı ''“Mirzə Əhməd Hacı Abdulla Əfəndiyev”'' kimi göstərilir{{Harvn|Teyyub Qurban|2012, 2 – 4 iyun|p=}}. Çox güman ki, mətndə ''“oğlu”'' sözü buraxılıb və Hacı Abdulla, Mirzə Əhmədin özünün yox, atasının adıdır.</ref>
<ref name=Q1>Məmmədsadıq Əfəndiyev qardaşı Məmmədəmin Əhməd oğlu Şəkinskinin çap olunmuş tərcümeyi-halında atasının adı ''“Mirzə Əhməd Hacı Abdulla Əfəndiyev”'' kimi göstərilir {{Harv|Teyyub Qurban|2012, 2 – 4 iyun|p=}}. Çox güman ki, mətndə ''“oğlu”'' sözü buraxılıb və Hacı Abdulla, Mirzə Əhmədin özünün yox, atasının adıdır.</ref>
<ref name=Q2>'''Syasi rəhbər''' ({{dil-ru|Полити́ческий руководи́тель (сокр. политрук)}}) hərbi rütbəsi SSRİ Silahlı Qüvvələrində yalnız 1943-cü ilədək mövcud olub.</ref>
<ref name=Q2>'''Syasi rəhbər''' ({{dil-ru|Полити́ческий руководи́тель (сокр. политрук)}}) hərbi rütbəsi SSRİ Silahlı Qüvvələrində yalnız 1943-cü ilədək mövcud olub.</ref>
}}
}}

21:25, 5 iyul 2024 versiyası

Məmmədsadıq Əfəndiyev
Əfəndiyev Məmmədsadıq Mirzə Əhməd oğlu
Məmmədsadıq Əfəndiyev.
bayraqAzərbaycan SSR xalq maarifi komissarıbayraq
1937 — 1938
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 5 iyul 1902(1902-07-05)[1]
Doğum yeri Aşqabad, Zakaspiyski vilayəti, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi may 1942(1942-05-00) (39 yaşında)
Vəfat yeri Kerç, Krım MSSR, RSFSR, SSRİ
Atası Mirzə Əhməd Hacı Abdulla oğlu Əfəndiyev (1828–1919)[2]
Anası Səltənət Hüseyn qızı (?–1914)
Həyat yoldaşı Musamət Məmmədsadıq qızı Quliyeva
Uşağı İmruz Əfəndiyeva
Təhsili Moskva Qırmızı Professura Ədəbiyyat İnstitutu (1931–1933)

Məmmədsadıq Əfəndiyev (1902–1942) — Azərbaycan sovet dövlət xadimi, yazıçı, teatrşünas və pedaqoq; 1937 – 1938-ci illərdə Azərbaycan SSR xalq maarifi komissarı vəzifəsində çalışmışdır. Sovet milis polkovniki Məmmədəmin Şəkinskinin qardaşı, Azərbaycan Respublikası Geologiya və Mineral Ehtiyatlar Komitəsinin sədri olmuş Əkrəm Şəkinskinin isə əmisidir.

Haqqında məlumatlar

5 iyul 1902-ci il tarixdə Aşqabadda anadan olub. Atası Mirzə Əhməd bəy Hacı Abdulla bəy oğlu[qeyd 1] Əfəndiyev Şəki bəylərinin nəslindən idi və o vaxt Aşqabad şəhərində kargüzar-tərcüməçi işləyirdi.

1909-cu ildə ailəvi olaraq Nuxaya qayıdıblar.

1914-cü ildə anası – Səltənət Hüseyn qızı,

1919-cu ildə isə atası – Mirzə Əhməd bəy vəfat edib.

Təhsili

1913 – 1920-ci illərdə Nuxa klassik kişi gimnaziyasında təhsil alıb.

1920-ci ildə Bakı şəhərinə – Azərbaycan hərbi məktəbinə, təhsil almaq üçün göndərilib. Hərbi məktəbin 1-ci buraxılışını fərqlənmə diplomu ilə bitirib.

1931 – 1933-cü illərdə Moskva Qırmızı Professura Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil alıb.

Əmək fəaliyyəti

Maddi çətinliklər ucbatından 1919-cu ildən təhsilini davam etdirməklə yanaşı, həm də mətbəədə mürəttib işləyib.

1920-ci ildən hərbi sahədə çalışmağa başlayıb.

1920-ci ilin ortalarından 1925-ci ilə qədər Ümumittifaq Fövqəladə Komissiyası orqanlarında çalışıb. Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Kollegiya üzvü seçilib. Lakin səhhətindəki problemlərlə bağlı olaraq xidmətdən 1925-ci ildə istefaya çıxıb.

1925 – 1929-cu illərdə M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının direktor müavini və Teatral Texnikumun direktoru,

1930-cu illərin əvvəllərində Azərbaycan Tamaşa Müəssisələri İdarəsinin direktor köməkçisi vəzifəsində çalışıb.

1931 – 1933-cü illərdə Moskvada təhsil alarkən Moskva Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda, M.N.Pokrovski adına Kommunist Universitetində və P.İ.Çaykovski adına Moskva Dövlət Konservatoriyasında teatrşünaslıq, teatr tarixi, dialektik və tarixi materializm fənlərindən dərs deyib.

1935 – 1937-ci illərdə Azərbaycan SSR Baş Siyasi İdarəsinin rəisi, Azərbaycan KP MK-nın təbliğat və təşviqat, mətbuat və nəşriyyat şöbələrinin müdiri vəzifəsində çalışıb, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında dərs deyib (sosial-iqtisadi intizam kafedrasının müdiri olub). Eyni zamanda, V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrasının müdiri olub.

1937 – 1938-ci illərdə Azərbaycan SSR xalq maarifi komissarı vəzifəsində çalışıb.

1940-cı ilin iyununda Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sosial-mədəni qrupunun elmi rəhbəri,

1941-ci ildə Karl Marks adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun direktoru, daha sonra Müslim Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının direktoru vəzifəsinə təyin olunub.

Elmi – ədəbi fəaliyyəti

1933-cü ildə “Azərbaycan dramaturjisinin problemləri və inkişaf perspektivləri” mövzusunda dissertasiyasını hazırlasa da, müdafiə etmək üçün imkan tapa bilməyib.

3 monoqrafiyanın – “Proletar teatrosu uğrunda” (Bakı, 1931), “Bakılı işçi öz türk işçi teatrı haqda nə bilməlidir?” (rus dilində; Bakı, 1931) və “N.A.Dobrolyubov” (Bakı, 1936) monoqrafiyalarının müəllifidir.

Bir sıra pyesləri azərbaycan dilinə çevirmiş, Azərbaycan teatrına dair əsərlər yazmışdır. Mətbuatda Nuri Nuriyev imzası ilə çıxış edib.

Siyasi fəaliyyəti

1919-cu ildə Nuxada bolşevik təşkilatına üzv yazılıb.

Digər

1938-ci ildə həbs edilib və uzun sürən araşdırmalardan sonra 1940-cı ildə azad olunub.

Mükafatları

  • Qızıl silah – Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində xidmət edərkən (1920 – 1925) peşəkarlığına və nümunəvi fəaliyyətinə görə.

Vəfatı

1942-ci ildə cəbhəyə göndərilib və 396-cı atıcı diviziyada siyasi rəhbər (rus.: Полити́ческий руководи́тель (сокр. политрук))[qeyd 2] rütbəsi ilə xidmət edib. Lakin həmin ilin may ayında – 39 yaşında, Kerç ətrafında gedən döyüşlərdən birində itkin düşüb.

Xatirəsi

1983-cü ildə 80 illik yubileyi keçirilib.

4 avqust 1994-cü il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Bakı şəhəri, İstiqlaliyyət küçəsi, 41 ünvanındakı binaya Məmmədsadıq Mirzə Əhməd bəy oğlu Əfəndiyevlə bağlı memorial lövhənin vurulmasına qərar verib.

19 dekabr 2008-ci il tarixdə barelyefin açılışı olub.

Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm nazirinin müavini Ədalət Vəliyev, barelyefin müəllifi, əməkdar rəssam Arif Qazıyev, Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının sədri, xalq artisti, professor Azərpaşa Nemətov, Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, professor İnqilab Kərimov və başqaları tədbirdə XX əsrdə milli teatrımızın və incəsənətimizin inkişafında Məmmədsadıq Əfəndiyevin xidmətlərindən danışıblar.

Şəkillər

  • Məmmədsadıq Əfəndiyevin 80 illiyi; soldan sağa: Fərəh Şəkinskaya, Barat Şəkinskaya, Süleyman Rüstəm, Ağa Sadıx Gəraybəyli, Şəmsi Bədəlbəyli, Məmməd Sadıxov, Həsən Ağayev, Məmməd Bağır müəllim (AzPİ-nin dosenti), Mərayim Fərzəlibəyov, – Aktyor evi, may, 1983-cü il. may.

    Məmmədsadıq Əfəndiyevin 80 illiyi; soldan sağa: Fərəh Şəkinskaya, Barat Şəkinskaya, Süleyman Rüstəm, Ağa Sadıx Gəraybəyli, Şəmsi Bədəlbəyli, Məmməd Sadıxov, Həsən Ağayev, Məmməd Bağır müəllim (AzPİ-nin dosenti), Mərayim Fərzəlibəyov, – Aktyor evi, may, 1983-cü il. may.

  • Ayaq üstə: Sadıx Cəlilov, Kamil Abdullayev, Həsən Quliyev, Məhərrəm Bədirzadə. Əyləşənlər: Soldan sağa - Süleyman Vəliyev, İmruz Əfəndiyeva, Şəmsi Bədəlbəyli, Həqiqət Əsgərzadə, Ağamadıq Gəraybəyli, Hüseyn Şərif. 30 may, 1983-cü il.

    Ayaq üstə: Sadıx Cəlilov, Kamil Abdullayev, Həsən Quliyev, Məhərrəm Bədirzadə. Əyləşənlər: Soldan sağa - Süleyman Vəliyev, İmruz Əfəndiyeva, Şəmsi Bədəlbəyli, Həqiqət Əsgərzadə, Ağamadıq Gəraybəyli, Hüseyn Şərif. 30 may, 1983-cü il.

  • Məmmədsadıq Əfəndiyevin vaxilə Bakıda yaşamış olduğu binaya vurulmuş barelyef.

    Məmmədsadıq Əfəndiyevin vaxilə Bakıda yaşamış olduğu binaya vurulmuş barelyef.

Qeydlər

  1. ↑ Məmmədsadıq Əfəndiyev qardaşı Məmmədəmin Əhməd oğlu Şəkinskinin çap olunmuş tərcümeyi-halında atasının adı “Mirzə Əhməd Hacı Abdulla Əfəndiyev” kimi göstərilir (Teyyub Qurban 2012, 2 – 4 iyun). Çox güman ki, mətndə “oğlu” sözü buraxılıb və Hacı Abdulla, Mirzə Əhmədin özünün yox, atasının adıdır.
  2. ↑ Syasi rəhbər (rus.: Полити́ческий руководи́тель (сокр. политрук)) hərbi rütbəsi SSRİ Silahlı Qüvvələrində yalnız 1943-cü ilədək mövcud olub.

İstinadlar

  1. ↑ Teyyub Qurban, 2012, 23 – 25 iyun, s. 15.
  2. ↑ İmruz Əfəndiyeva, 2020.

Ədəbiyyat

  1. Эфендиев Мамед Садых Ахмедович : [arx. 05.07.2024] : [rus.] // Память народа. — Müraciət tarixi: 05.07.2024.
  2. Əfəndiyev Məmmədsadıq // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası  : [10 cilddə] = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы / baş red. C.B.Quliyev. — Bakı: Qızıl Şərq, 1980. — IV  cild. — Səhifələrin sayı:  616. — Səh.: 245. — 80.000 nüsx.
  3. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Əfəndiyev Məmmədsadıq // Şəki: Alim və ziyalılar. — Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2002. — 2 cilddə. — I  cild. — Səhifələrin sayı:  582. — Səh.: 155-157. — 1.000 nüsx.
  4. "Azərbaycanın təhsil nazirləri/Məmmədsadıq Əhməd oğlu Əfəndiyev". https://www.muallim.edu.az/ (azərb.). Azərbaycan müəllimi. 26 Avqust 2011. 18 Sep 2017 tarixində arxivləşdirilib.
  5. "Teatrşünas Məmmədsadıq Əfəndiyevin barelyefinin açılışı olmuşdur". http://anl.az/ (azərb.). “Respublika” qəzeti. 20 dekabr 2008. 1 Dec 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  6. İmruz Əfəndiyeva (2020). "Atam haqqında xatirələr". https://edebiyyatqazeti.az/ (azərb.). Ədəbiyyat qazeti. 1 Dec 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  7. Teyyub Qurban Mir Cəfərin məhkəməsi necə hazırlanmışdır?/Bağırov və Şəkinski (azərb.) // Ekspress : qəzet. — Bakı, 2012, 23 – 25 iyun. — Səh. 15. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 1 dekabr 2020.
  8. Teyyub Qurban Mir Cəfərin məhkəməsi necə hazırlanmışdır?/Bağırov və Şəkinski (azərb.) // Ekspress : qəzet. — Bakı, 2012, 2 – 4 iyun. — Səh. 15. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 1 dekabr 2020.
Mənbə — "https://sheki.org/wiki/index.php?title=Məmmədsadıq_Əfəndiyev&oldid=66035"