Redaktə edilir: Dinar

[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:1826-cı ilədək Şəki hakimləri, xanları və s.]]{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı       = Dinar
| portret                      = Queen_Dinar_fresco,_Moscow_Kremlin.jpg 
| izah                         = Dinar ağ atın belində (Moskva kremlinin mərmər palatasının taxt-tac zalının şimal tərəfindəki divarındakı şəkil). 
| titul                        = [[Şəki dövləti| Şəki çariçəsi]]
| dövr əvvəl                   = ən geci 1010-cu il
| dövr son                     = ən tezi 1014/1015-ci il
| sələfi                       = 
| xələfi                       = 
| tacqoyma                     = 
|milliyəti                     = gürcü
|dini                          = xristian 
|doğum tarixi                  = 
|ölüm tarixi                   = {{Vəfat tarixi||6|30}} (anım günü)
|atası                         = III Adərnerse
|həyat yoldaşı                 = [[Atrnerseh|Atrnerseh]]
|uşaqları                      = [[İşxan Əbu Əbdülmalik]]
}}
'''Dinar''' (X əsr–XI əsr) — XI əsrin ikinci onilliyinin əvvəllərində [[Şəki dövləti|Şəki hökmdarı]] olmuş qadın. Hakimiyyətə gəldiyi vaxt və hakimiyyətinin son tarixi məlum deyil. Atası Tao-Klarceti hakimi, eristavlar-eristavı III Adərnerse, babası Tao-Klarceti knyazı I Qurgen idi. [[Şəki dövləti|Şəki]] hökmdarı [[Atrnerseh |Atrnersehin]] arvadı, Şəki hökmdarı [[İşxan Əbu Əbdülmalik|İşxan Əbu Əbdülmalikin]] isə anasıdır.

==Haqqında məlumatlar==
“Kartli salnaməsi”ə görə

{{sitat2|Heretidə İşxanikin çarlığına qədər onun bütün sələfləri qeyri-prvoslav idilər. İşxannik isə eristavlar-eristavı Qurgenin bacısının oğlu idi, onun anası çariçə Dinar onu pravoslav etdi. Həmin vaxt Bərdə və Azərbaycan salarilər tərəfindən tutuldu{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=144}}.}}

“Kartli salnaməsi”ə görə Kaxeti xorepiskopu Davidin ölümündən sonra (1010) Gürcü çarı III Baqrat Heretini tutmuş və çariçə Dinarı əsir götürmüşdür{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}.  Əsir götürüldüyü zaman onun 90-dan çox yaşı olmalı idi{{sfn|Əliyev Ş. H.|2007|p=97}}.

XI əsr gürcü tarixçisi Sumbat Davitisdze yazır ki, III Baqratın ölümündən sonra (1014, yaxud 1015), oğlu 
{{sitat2|Georginin hakimiyyəti dövründə Herret-Kaxeti ölkəsi müstəqillik əldə etdi, aznaurların xəyanətinə görə eristavlar tutuldu və əvvəlki hakimlər öz ölkələrinə  sahib oldular{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=228}}.}}

Burada adları çəkilməsə də çariçə Dinarın və Kaxeti xorepiskopu III Kvirikenin (sonralar Böyük Kvirike adlandı) 4-5 ildən sonra  müvafiq olaraq Şəkidə və Kaxetidə yenidən hakimiyyətə qayıtmalarına işarə olunur. “Kartli salnaməsi”ə görə III Baqrat çariçə Dinarı əsir götürdükdən 1 il sonra Kaxeti xorepiskopu III Kvirikeni də əsir götürmüş və özü ilə sarayına aparmışdı{{sfn|Картлис Цховреба|2008|p=149}}. Lakin bundan sonra tarixi mənbələrdə yalnız III Kvirikenin həyat və fəaliyyəti barədə məlumatlar var, çariçə Dinar haqqında isə heç bir məlumat yoxdur.

===Müqəddəs elan olunması===
[[Şəkil:Saint_Queen_Dinar.jpg|thumb|left|200px|Müasir gürcü ikonoqrafiyasında Dinar (Moskva kremlindəki analoji obraz).]]
“Kartli salnaməsi”ndə oğlu İşxaniki pravoslav etməsi barədə yazılanlar gürcü kilsəsinə görə, onun bütün Şəki-Heretini pravoslav etməsi kimi başa düşülür. Gürcü kilsəsi onun adını müqəddəslər siyahısına daxil edib və iyunun 30-nu onun anım günü elan edib.

===Rusiyada Dinara===
<center>{{Orta əsr gürcü mənbələrində Şəki çarlığı ilə Kaxeti arasındakı tarixi sərhədlər}}</center>
Dinara XV – XVI əsrin əvvəllərinə aid Moskva povestlərindən birinin –  “İberiya çariçəsi Dinara haqqında povest”in ({{lang-ru|Повесть об Иверской царице Динаре}}) baş qəhrəmanı hesab edilir. Povest öz dövründə çox məşhur olmuş, IV İvan Qroznı 1552-ci ildə Kazanı tutan vaxt oxunmuşdur.

===Qəbri barədə iddialar===
[[Şəkil:Dinarın qəbri.jpg|thumb|right|100px|Çariçə Dinara aid olması ehtimal edilən qəbir.]]
Müasir erməni tədqiqatçılarından tarix elmləri doktoru Qriqor Qriqoryan hesab edir ki, Qafan şəhəri yaxınlığında yerləşən [[Vahanvəng]] monastırı ərazisində aşkar olunmuş və üzərində erməni əlifbası ilə “Dinar” yazılmış qəbir, məhz, Atrnersehin arvadı Dinarın qəbridir{{sfn|Григорян Г. М.|1972|p=222, 223}}. Qriqor Qriqoryan Vahavəng monastırı ərazisində arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir.

===Tao-Klarceti knyazlarının nəsl şəcərəsində Dinar (ingiliscə)===
{{Family tree of Bagrationi dynasty of Tao-Klarjeti}}

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

==Ədəbiyyat==
# {{kitab3
 | müəllif         = Əliyev Ş. H.
 | hissə           = 
 | hissənin linki  = 
 | başlıq          = Şimal-Qərbi Azərbaycan: ingiloylar (I kitab: Ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək)
 | orijinal        = 
 | link            = http://history.az/pdf.php?item_id=20110817051503205&ext=pdf
 | vikimənbə       = 
 | cavabdeh        = 
 | nəşr            = 
 | yer             = Bakı
 | nəşriyyat       = Təhsil
 | il              = 2007
 | cild            =
 | səhifə          = 
 | sütunlar        =
 | səhiflər        = 
 | seriya          =
 | isbn            = 
 | doi             = 
 | tiraj           = 1000
 | ref             = Əliyev Ş. H.
}}
#{{kitab3
 | müəllif         = 
 | hissə           = 
 | hissənin linki  = 
 | başlıq          =  Картлис Цховреба
 | orijinal        =  
 | link            = http://bagrationi.org/wp-content/uploads/2013/12/KartlisCxovreba.pdf
 | vikimənbə       = 
 | cavabdeh        = Главный редактор академик Роин Метревели
 | nəşr            = 
 | yer             = Тбилиси
 | nəşriyyat       = Артануджи
 | il              = 2008
 | том             = 
 | страницы        =      
 | столбцы        =
 | страниц         = 
 | seriya          =
 | isbn            = 
 | doi             = 
 | тираж           = 
 | ref             = Картлис Цховреба
}}
#{{məqalə
 |müəllif         = Григорян Г. М.
 |başlıq          = Новонайденные надписи Ваанаванка
 |link            = http://hpj.asj-oa.am/1790/1/1972-1(215).pdf
 |dil             = ru
 |nəşrin müəllifi = 
 |nəşr            = Ист.-филол. журн.
 |tip             = 
 |yer             = 
 |nəşriyyat       = 
 |il              = 1972
 |том             = 
 |nömdə           = 1
 |выпуск          = 
 |страницы        = 215-229
 |isbn            = 
 |issn            = 
 |ref            = Григорян Г. М.
 |bibcode       = 
 |arxiv         = 
 |pmid          = 
}}

== Həmçinin bax ==
[[Şəki dövləti]]

==Linklər==
* [http://www.pravenc.ru/text/178261.html Динар// Православная энциклопедия]
* [http://old-ru.ru/07-13.html Повесть о царице Динаре].

{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}}

{{Yoxlanılmış məqalə}} 

[[az: Dinar (çariça)]]
[[en: Dinar of Hereti]]
[[ru: Святая царица Динара]]
[[ka: დინარა დედოფალი]]
[[fr: Dinar d'Héréthie]]