Əliyar Əmircanov

Əliyar Əmircanov
Əmircanov Əliyar bəy Hacı bəy oğlu
Əliyar Əmircanov.
Anadan olub	(17)  29 may 1897(1897-05-29)
Anadan olduğu yer	Nuxa (indiki Şəki), Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya İmperiyası
Vəfat edib	+1945
Vəfat etdiyi yer	Zaparojye, Ukrayna SSR, SSRİ
Təhsili	• Bakı kişi realnı məktəbi (1907/1908–1915)  • Moskva Ali Texniki Məktəbi (1915–1917, natamam)  • Berlin Ali Texniki Məktəbi (1922–1927)

Əliyar Əmircanov (1897–+1945) — avtomobil hissələri üzrə tanınmış sovet mühəndisi; 1932-ci ildən Leninqrad Elmi-Tədqiqat Dizel İnstitutunda avtomobil dizellərinin layihələndirilməsi üzrə mühəndis vəzifəsində işləmişdir. 1922-ci ildə Berlində təhsil alarkən, Məhəmmədəmin Rəsulzadənin ona məktub yazdığı və onu etibarlı şəxs hesab etdiyi də məlumdur. General-polkovnik Tofiq Ağahüseynovun dayısıdır.

Haqqında məlumatlar

29 (17) may 1897-ci il tarixdə Nuxada (indiki Şəki) anadan olub.

Təhsili

Əliyar bəy Əmircanov Moskvada təhsil alarkən, 1917-ci il.

1907/1908 – 1915-ci ilərdə 1-ci Bakı kişi realnı məktəbində oxuyub.

1915-ci ildə attestatların müsabiqəsi üzrə Petroqrad Politexnik İnstitutunun elektromexanika bölümünə qəbul olunsa da, arzusuna uyğun olaraq Moskva Ali Texniki Məktəbinin mexanika şöbəsində təhsil almağa başlayıb.

1917-ci ilin 7 noyabrında Rusiyada baş vermiş Oktyabr nqilabından sonra təhsilini yarımçıq buraxaraq geri qayıtmağa məcbur olub.

2 avqust 1919-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyəti xalq maarif nazirinin adına məktub yazaraq İsveçrədəki məşhur Sürix Politexnikumunun mexanika bölməsində dövlət hesabına təhsil almasına imkan yaradılmasını xahiş edib.

Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinin 1919-cu il 1 sentyabr tarixli qərarında isə təhsilini dövlət hesabına davam etdirməsi üçün onun İsveçrəyə yox, Rusiya göndərilməsi məqbul sayılmışdır.

5 noyabr 1919-cu il tarixdə Azərbaycan Cümhuriyyəti xalq maarif nazirinin adına ikinci məktubunu yazaraq Rusiya əvəzinə İsveçrəyə göndərilməsini təkrarən xahiş edib.

25 noyabr 1919-cu il tarixdə Azərbaycan Cümhuriyyəti xalq maarif nazirinin adına yazdığı ərizəsində isə təhsilini Xarkov şəhərində davam etdirməkdən ötrü Rusiyaya getmək üçün ona çatası pulların verilməsini xahiş edib.

29 noyabr 1919-cu il tarixli Azərbaycan Cümhuriyyəti xalq maarif nazirinin təliqəsində göstərilir ki, “Rusiyaya ali təhsilini davam etdirmək üçün getməkdən ötrü tələbə Əliyar bəy Əmircanova 21 min manat yazmağınızı təklif edirəm; həmin məbləğdən 18 min manat bugünkü gündən 6 aylıq dolanışıq üçün və 3 min manat yolpuludur”.

Lakin pulu alsa da həmin vaxt oxumağa gedə bilməyib və Bakıda qalıb.

1922-ci ilin fevral ayında RSFSR XXİK-dan ali təhsilini davam etdirmək məqsədi ilə xaricə getmək üçün rəsmi icazə alıb.

1922 – 1927-ci illərdə Berlin Ali Texniki Məktəbində təhsil alıb. İlk iki ili orada yaşayan dayısı İsmayıl Əlizadənin hesabına yaşayıb və oxuyub. Sonradan isə Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarlığından təqaüd almağa başlayıb.

Əmək fəaliyyəti

1918-ci ildə qısa müddət ərzində türk hərbçilərinin sürücüsü,

1919-cu ildə Bakıda təcrübəçi tələbə kimi əvvəl 2 ay dəmiryol emalatxanasında, sonra isə avtomobil təmiri emalatxanasında işləyib.

12 aprel 1919-cu il tarixdə Azərbaycan Cümhuriyyəti Ticarət, Sənaye və Ərzaq Nəzarəti dəftərxanasının ümumi şöbə kargüzarının müavini təyin edilib.

1920-ci ilin mart ayında Azərbaycan Cümhuriyyəti Xariciyyə Nəzarətinin ümumi şöbəsində, Azərbaycan sovetləşdikdən sonra isə Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığının Şərq şöbəsində 1921-ci ilədək kargüzar vəzifəsində çalışıb.

1927-ci ilin iyun – dekabr aylarında Almaniyadakı “Yunkers” zavodunda sürətli daxiliyanma mühərrikləri üzrə təcrübəçi-mühəndis,

1928-ci ilin yanvar – sentyabr aylarında XTŞ Azərdövlətmetalsənaye 5-ci zavodunda mühəndis-konstruktor,

1928-ci ilin oktyabr ayından 1932-ci ilin noyabr ayınadək Azərneftin avtomobil təmiri zavoduna mühəndis-konstruktor işləyib.

1932-ci ilin noyabr ayından Leninqrad Elmi-Tədqiqat Dizel İnstitutunun dəvəti ilə Leninqrad şəhərinə köçmüş və həmin institutda avtomobil dizellərinin layihələndirilməsi üzrə mühəndis vəzifəsində işləməyə başlamışdır.

Siyasi ittihamla həbsi

Əliyar Əmircanov həbsdə olarkən, 1935-ci il.

1922-ci ildə Məhəmmədəmin Rəsulzadə Finlandiyada olarkən Sədri Maqsudi Arsala yazdığı məktubunda Əliyar Əmircanovun adını çəkib və onun həmin vaxt Berlində təhsil aldığndan məlumatlı olduğunu, ona məktub yazdığını və ona etibar etdiyini göstərib.

6 fevral 1935-ci ildə əks-inqilabçı “Qafqaz-Türk Xalq Partiyası”nın üzvü olması ittihamı ilə Leninqradda həbs edilib.

21 may 1935-ci ildə əks-inqilabi təşkilata mənsub olması ittihamı sübuta yetirilmədiyi üçün həbsdən azad edilib.

Vəfatı

Həbsdən azad edildikdən sonra Leninqradda işinə davam etmişdir.

1945-ci ildən sonra Zaporojyedə ezamiyyətdə olarkən, orada ağır xəstələnib; Zaporojyedə vəfat etmiş, orada da dəfn edilmişdir.

Ailəsi

Əmircanov Fərid Əliyar oğlu.

Atası: Hacı bəy Süleyman bəy oğlu Əmircanov Nuxa rus-tatar ibtidai məktəbinin müəllimi, Bakı 4-cü rus-türk məktəbinin müdiri olub (1907/1908-ci ilədək). Sonra qardaşı Musa bəy Əmircanovun kontorunda hesabdar işləyib (1920-ci ilin mayınadək).

Bacıları: 1935-ci ildə Leninqradda həbs edilərkən istintaq materiallarında bacıları haqqında aşağıdakı məlumatlar daxil edilib:

• Ağahüseynova Hüsniyyə, 40 yaş, evdar, Bakı şəhəri;
• Əmircanova Hökumə, 33 yaş, Bakı şəhəri, XMK, katibə;
• Dadanova Zivər, 29 yaş, evdar, Bakı şəhəri;
• İbrahimova Cavahir, 27 yaş, Bakı, Azərneft, kimyaçı mühəndis;
• Əmircanova İsmət, 24 yaş, Bakı, teleqrafçı;
• Əmircanova Şövkət, 21 yaş, makinaçı, Bakı.

Həyat yoldaşı: Səkinə.

Oğlu: Fərid; çox gec evlənib, 49 yaşında, evladı olmayıb.

Əmircanovların nəsil şəcərəsi

Əmircanovların nəsil şəcərəsi

Abdulla bəy Əmircan bəy oğlu

Mustafa ağa Şəkixanov

Əliəşrəf bəy

Əliəkbər bəy

Süleyman bəy

Dostuxanım

Əliəsgər bəy

Qafar bəy

Bala bəy Əlibəyov

Fatma xanım

Şirəli bəy

Lütfəli bəy

Firuzə

Cavad bəy

Nazəli

Vahid bəy

Nəsrulla bəy

Rüstəm bəy

Sitarə

Möhsün bəy

Yusif

Abdulla

Musa

Əzizə

Hacı bəy

Abbas bəy

Səltənət xanım

Əbdüləli bəy

Lütfəli bəy

Haşım bəy

Bilqeyis xanım

Dilaram xanım

Xanım xanım

Əliyə

Dostan

Rübabə

Pərviz

Xosrov

Allahyar Əmircanov

Hüsniyyə Ağahüseynova

Səkinə

Əliyar Əmircanov

Yaqub Ağahüseynov

Hökumə Əmircanova

Zivər Dadanova

Cavahir İbrahimova

İsmət Əmircanova

Şövkət Əmircanova

Rüstəm

Belma

Fuad

Məhəmməd

Valiyə

Ziyad Ebüzziya

Məryəm

Emil Qurr

Rəşid

Murad

Zemfira

Fərid

Tofiq Ağahüseynov

Rəhim Ağahüseynov

Tülin

Talha

Alev Ebuzziya-Siesbye

Sevil Axundova

Elmira Ağahüseynova

Leyla Ağahüseynova

Şəkillər

• 
  1860–cı ildə tərtib olunmuş Nuxa şəhərindəki müsəlman bəylərinin və dövlət məmurlarının siyahısı, Əmircanovların adları olan hissə.
• 
  Hacı bəy Əmircanov (?–?).
• 
  Əbdüləli bəy Əmircanov (1874–1948).
• 
  Haşım bəy Əmircanov (1879–1918)
• 
  Səltənət xanım (1884–1974).
• 
  Əliyar Əmircanov (1897–+1945).
• 
  Fuad Əmircan (1910–1995).
• 
  Mehmet (Məhəmməd) Əmircan (1912–1979).
• 
  Alevin uşaqlıq şəkli, qardaşı Talha, atası və anası.
• 
  Əmircanovların ailəvi qəbiri, – Fəriköy məzarlığı, İstanbul, Türfkiyə.
• 
  Tofiq Ağahüseynov (1923–2021).
• 
  Fərid Əliyar oğlu Əmircanov (1935–1986).
• 
  Alev Ebuzziya-Siesbye.
• 
  Elmira Tofiq qızı Ağahüseynova (solda) və Leyla Rəhim qızı Ağahüseynova. Şəkli Ə.Tahirzadə çəkib, 29 may 2014-cü il.
• 
  Sevil Murad qızı Axundova.

Nəsil şəcərəsinnin mənbələri

Ədəbiyyat

1. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Əbdüləli bəy Şirəli bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 455–463. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 15 may 2021.
2. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Əliyar bəy Hacı bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 464-472. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 18 may 2021.
3. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Haşım bəy Şirəli bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 473–476. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 23 aprel 2021.
4. Mərdanov M., Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Möhsün bəy Süleyman bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (Ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 477–482. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 22 aprel 2021.
5. Əhməd D. Əmircan ailəsi – İstiqlal uğrunda bir əsr (azərb.) // Teleqraf.com : sayt. — 22 Aprel 2019. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 19 Feb 2020 - 12 Apr 2021.
6. Alev Ebüzziya Siesbye : [arx. 18 Sep 2013 - 8 Jan 2022] : [tur.] // [istanbulkadinmuzesi.org İstanbul Kadın Müzes]. — 2016. — 13 Şubat. — Müraciət tarixi: 17.01.2022.
7. Исмаилов Э.Э. Азербайджанцы в конвое российских императоров. — Библиотека «Старого Цейхгауза». — Москва: Фонд «Русские Витязи», 2018. — Səh.: 223 – 224.
8. Samet Ağaoğlu ile bir çocukluk arkadaşını ziyaret (türk.). https://mahmuttolon.wordpress.com/. Mahmut Tolon. Arxivləşdirilib (1 iyul 2021).
9. Məzarı tapılmayan azərbaycanlı azadlıq fədailəri və repressiya qurbanları // Şəki Ensiklopediyası. — Müraciət tarixi: 17.01.2022.

Ədəbiyyat

1. Mərdanov M, Tahirzadə Ə. ƏMİRCANOV Əliyar bəy Hacı bəy oğlu // 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar (ensiklopedik soraq kitabı). — Bakı: Təhsil, 2019. — II  cild. — Səh.: 464-472. Arxivləşdirilib; arxivləşdirmə tarixi: 18 may 2021.
2. Tahirzadə Ə. Azərbaycan Cümhuriyyəti tələbələri: tarixi arayış, bəlgələr, yaşamlar / Ədalət Tahirzadə, Oğuztoğrul Tahirli; red. Ə.M.Quliyev; ön sözün müəl. K.K.Şükürov; Avropa-Azərbaycan Cəmiyyətinin Azərbaycanşünaslıq Araşdırmalar Mərkəzi.- Bakı : TEAS Press, 2016. - 1222 s.
3. Tanyeri C. M.E.Resulzade'nin Sadri Maksud Arsal'a Hitaben yazdığı Iki Mektub (türk) // Kardaş Edebiyatlar : rüblük jurnal. — 1995. — № 30. — Səh. 30.