Məzmuna keçin

Rəşid bəy Əfəndiyev: Redaktələr arasındakı fərq

Rəşid bəy Əfəndiyev (redaktə)

15:56, 23 noyabr 2021 versiyası

2.851 bayt əlavə edildi ,  23 noyabr 2021
redaktənin izahı yoxdur
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
(3 redaktor tərəfindən edilmiş 40 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
[[Kateqoriya:R]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]]
[[Kateqoriya:{{padleft:|1|{{PAGENAME}}}}]][[Kateqoriya:Şəxslər (familiya sırası ilə)|Əfəndiyev Rəşid]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış alimlər]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış şair və yazıçılar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış pedaqoqlar]][[Kateqoriya:Şəkidən çıxmış görkəmli şəxslər]]
{{Yazıçı
{{Yazıçı
|Adı              = Rəşid bəy Əfəndiyev
|Adı              = Rəşid bəy Əfəndiyev
|Orijinal adı    = Əfəndiyev Rəşid bəy İsmayıl bəy oglu  
|Orijinal adı    = ''Əfəndiyev Rəşid bəy İsmayıl bəy oglu''
|Piktoqram        = yazar
|Piktoqram        = yazar
|Şəkil            = Rashid bey Efendiyav.jpg
|Şəkil            = Rəşid bəy Əfəndiyev, 1937.jpg
|Şəkil miqyası    =  
|Şəkil miqyası    =  
|Şəkil məlumat    = Rəşid bəy Əfəndiyev
|Şəkil məlumat    = Rəşid bəy Əfəndiyev, 1937-ci il.
|İlk adı          =  
|İlk adı          =  
|Təxəllüsü        =  
|Təxəllüsü        =  
|Doğum tarixi    = {{doğum tarixi|1863|5|24}}  
|Doğum tarixi    = {{doğum tarixi|1863|5|24}}  
|Doğum yeri      = [[Nuxa]], [[Nuxa qəzası]], Bakı quberniyası, Rusiya İmperiyası
|Doğum yeri      = [[Nuxa]] (indiki Şəki), [[Nuxa qəzası]], Bakı quberniyası, {{RUSEMP}} 
|Vəfatı          = {{vəfat tarixi və yaşı|1942|8|31|1863|5|24}}  
|Vəfatı          = {{vəfat tarixi və yaşı|1942|8|31|1863|5|24}}  
|Vəfat yeri      = [[Nuxa]], {{AzSSR}}, {{SSRİ}}
|Vəfat yeri      = [[Nuxa]], [[Nuxa rayonu]], {{AzSSR}}, {{SSRİ}}
|Vəfat səbəbi    =  
|Vəfat səbəbi    =  
|Atası            =  
|Atası            =  
Sətir 19: Sətir 19:
|Uşaqları        =  
|Uşaqları        =  
|Peşəsi          = müəllim, maarifçi,  yazıçısı, etnoqraf
|Peşəsi          = müəllim, maarifçi,  yazıçısı, etnoqraf
|Vətəndaşlıq      = {{SSRİ}}
|Vətəndaşlıq      =  
|Milliyət        = [[azərbaycanlı]]
|Milliyət        = [[azərbaycanlı]]
|İxtisası        =  
|İxtisası        =  
|Təhsili          = Nuxa qəza məktəbi (1873 – 1878), Qori seminariyası (1878 – 1882), Tiflis Aleksandrov Müəllimlər İnstitutu (1892 – 1895)
|Təhsili          = Qori seminariyası (1878–1882)
 
Tiflis Aleksandrov Müəllimlər İnstitutu (1892–1895)
|Fəaliyyəti      =  
|Fəaliyyəti      =  
|Fəaliyyət illəri =  
|Fəaliyyət illəri =  
|Əsərlərinin dili = [[azərbaycan dili]]
|Əsərlərinin dili = [[azərbaycan dili]]
|İstiqamət        =  
|İstiqamət        =  
|Janr            = Dramaturgiya, hekayə. şeir
|Janr            = şeir, hekayə, pyes
|İlk əsəri        = “Qan ocağı” pyesi
|İlk əsəri        = “Qan ocağı” pyesi
|Mükafatları      =  
|Mükafatları      =  
Sətir 34: Sətir 36:
|Sayt            =  
|Sayt            =  
}}
}}
 
'''Rəşid bəy Əfəndiyev''' (1863–1942) — məşhur Azərbaycan pedaqoqu və etnoqraf alimi. Azərbaycan məktəbləri üçün “Uşaq bağçası” adlı əlifba dərsliyinin (1889, İstanbul) və “Bəsirətül-Ətfal” adlı qiraət dərsliyinin (1901, Bakı) müəllifidir. Şeirlər, təmsillər, hekayələr və pyeslər də qələmə almış, həmçinin, rusca bədii ədəbiyyat nümunələrini azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir.
'''Rəşid bəy Əfəndiyev''' (''Əfəndiyev Rəşid bəy İsmayıl bəy oğlu'' {{d.}} 24 may 1863-cü il – {{ö.}} 31 avqust 1942-ci il) — azərbaycanlı pedaqoq, dramaturq, tərcüməçi və etnoqraf.


==Haqqında məlumatlar==
==Haqqında məlumatlar==
1863-cü ildə Nuxa şəhərində, ruhani məmur ailəsində anadan olub.  
24 may 1863-cü il tarixdə [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki), ruhani məmur ailəsində anadan olub.  


===Təhsili===
===Təhsili===
1870 – 1873-cü illərdə molla məktəbində,  
1870 – 1873-cü illərdə molla məktəbində,  


1873 – 1878-ci illərdə Nuxa qəza məktəbində (rus dilində),
1873 – 1878-ci illərdə Nuxa qəza məktəbində (rus dilində),


1878 – 1882-ci illərdə Qori Seminariyasında,  
1878 – 1882-ci illərdə Qori seminariyasında,  


1892 – 1895-ci  illərdə isə Tiflis Aleksandrov Müəllimlər İnstitutunda təhsil alıb.
1892 – 1895-ci  illərdə isə Tiflis Aleksandrov Müəllimlər İnstitutunda təhsil alıb.
Sətir 56: Sətir 56:


1892-ci ildə Qafqaz Müsəlmanları Ruhani idarəsində katib müavini və müftinin himayəsi altında fəaliyyət göstərən “Ömər məktəbi”ndə müəllim işləyib.
1892-ci ildə Qafqaz Müsəlmanları Ruhani idarəsində katib müavini və müftinin himayəsi altında fəaliyyət göstərən “Ömər məktəbi”ndə müəllim işləyib.
1900 – 1916-cı illərdə Qori seminariyasında müəllim işləyib.


1916-cı ildə İrəvan Quberniyası xalq məktəblərinin inspektoru vəzifəsinə təyin edilib.  
1916-cı ildə İrəvan Quberniyası xalq məktəblərinin inspektoru vəzifəsinə təyin edilib.  
Sətir 77: Sətir 79:
Rus pedaqoqu K.D.Uşinskinin pedaqoji görüşləri, A.O.Çernyayevskinin “Vətən dili” dərsliyi, xüsusilə rus yazıçısı Lev Tolstoyun “Əlifba”, “Yeni əlifba”, “Riyaziyyat” və “Oxu kitabı” ilə yaxından tanışlıq Rəşid bəy Əfəndiyevin azərbaycanca məktəblər üçün ana dilində dərslik yazmaq həvəsini artırmışdı. O, “uşaqların oxu və yazı prosesində qrammatik qaydalarla tanış olması prinsipi” əsasında “Uşaq bağçası” adlı yeni əlifba kitabı yaratmış, Lev Tolstoyun hekayə və məqalələrindən də doğma dilə çevirib “Uşaq bağçası” dərsliyinə daxil etmişdir.
Rus pedaqoqu K.D.Uşinskinin pedaqoji görüşləri, A.O.Çernyayevskinin “Vətən dili” dərsliyi, xüsusilə rus yazıçısı Lev Tolstoyun “Əlifba”, “Yeni əlifba”, “Riyaziyyat” və “Oxu kitabı” ilə yaxından tanışlıq Rəşid bəy Əfəndiyevin azərbaycanca məktəblər üçün ana dilində dərslik yazmaq həvəsini artırmışdı. O, “uşaqların oxu və yazı prosesində qrammatik qaydalarla tanış olması prinsipi” əsasında “Uşaq bağçası” adlı yeni əlifba kitabı yaratmış, Lev Tolstoyun hekayə və məqalələrindən də doğma dilə çevirib “Uşaq bağçası” dərsliyinə daxil etmişdir.


“Uşaq bağçası” əlifba kitabını çapa hazırlayıb 1889-cu ildə İstanbulda kütləvi tirajla nəşr etdirdikdən sonra ikinci dərsliyin – “Bəsirət-ül-Ətfal” ədəbiyyat dərsliyinin, üzərində böyük həvəslə çalışmağa başlayıb.
“Uşaq bağçası” əlifba kitabını çapa hazırlayıb 1889-cu ildə İstanbulda kütləvi tirajla nəşr etdirdikdən sonra ikinci dərsliyin – “Bəsirətül-Ətfal” ədəbiyyat dərsliyinin, üzərində böyük həvəslə çalışmağa başlayıb.


“Bəsirət-ül-Ətfal” məktəblilər üçün metodik vəsait olsa da, bütövlükdə əhatə etdiyi həyat, məişət, dil, bədii ədəbiyyat, kənd təsərrüfatı, təbiət, coğrafiya və sairə məsələlər bu dərsliyi məktəb uşaqlarının ensiklopedik məlumat kitabı kimi səciyyələndirirdi.
“Bəsirətül-Ətfal” müəllimlər üçün metodik vəsait olsa da, bütövlükdə əhatə etdiyi həyat, məişət, dil, bədii ədəbiyyat, kənd təsərrüfatı, təbiət, coğrafiya və s. mövzular bu dərsliyi məktəb uşaqlarının ensiklopedik məlumat kitabına çevirirdi.


1901-ci ildə “Bəsirət-ül-Ətfal” ədəbi qiraət kitabı Bakıda iki min nüsxə tirajla  çap olunmuş, azərbaycan dili tədris olunan bütün Qafqaz məktəblərində mükəmməl dərslik kimi tədris vəsaiti kimi istifadə edilmişdir.
1901-ci ildə “Bəsirətül-Ətfal” Bakıda iki min nüsxə tirajla  çap olunmuş, azərbaycan dili tədris olunan bütün Qafqaz məktəblərində mükəmməl dərslik kimi tədris vəsaiti kimi istifadə edilmişdir.


1900 – 1916-cı illərdə Zaqafqaziya (Qori) Müəllimlər Seminariyasında müəllim işləyərkən dərsdənkənar ədəbiyyat dərnəkləri və teatr truppası təşkil etmişdir.
1900 – 1916-cı illərdə Qori seminariyasında müəllim işləyərkən dərsdənkənar ədəbiyyat dərnəkləri və teatr truppası təşkil edib. Ədəbiyyat dərnəyində klassik yazıçıların xatirə gecəsi keçirilmiş, tələbələrin ilk qələm təcrübələri vaxtaşırı müzakirə olunmuş, teatr truppası isə azərbaycan və rus dillərində teatr tamaşaları göstərmişdir.  
 
Ədəbiyyat dərnəyində klassik yazıçıların xatirə gecəsi keçirilmiş, tələbələrin ilk qələm təcrübələri vaxtaşırı müzakirə olunmuş, teatr truppası isə azərbaycan və rus dillərində teatr tamaşaları göstərmişdir.  


Bakı və Tiflis dövri mətbuatında vaxtaşırı çap etdirdiyi məqalələrində məktəblərdə təlim-tərbiyənin vəziyyəti, qız məktəblərinə biganəlik, dil və məktəb məsələləri barədə tənqidi münasibətini bildirmişdir.
Bakı və Tiflis dövri mətbuatında vaxtaşırı çap etdirdiyi məqalələrində məktəblərdə təlim-tərbiyənin vəziyyəti, qız məktəblərinə biganəlik, dil və məktəb məsələləri barədə tənqidi münasibətini bildirmişdir.
Azərbaycanın tarixi keçmişi, folkloru, etnoqrafiyası ilə də ciddi maraqlanmış, qədim abidələr, şifahi xalq ədəbiyyatı, el adətləri,  arxeoloji qazıntılar onun diqqət mərkəzində olmuşdur. Tiflisdə rus alimləri ilə sıx yaradıcılıq əlaqələri saxlamış, onların köməyi ilə mötəbər elmi məcmuələrdə məqalələrini dərc etdirmişdir. “Qutqaşın kəndi haqqında bir neçə məlumat”, “Nuxa qəzasındakı xalq səhiyyəsi haqqında material”, “Qəbələ mahalı”, “El ədəbiyyatı” və sairə araşdırmalar onun Azərbyan etnoqrafiya elminin yaradılması istiqamətdə gördüyü əhəmiyyətli işlərdir.


Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918 − 1920) Bakı kişi seminariyasının direktoru vəzifəsində işləyərkən xalq maarifi sahəsində tədbirlərin həyata keçirilməsi işlərində, o cümlədən, Maarif Nazirliyi yanında təşkil olunmuş əlifba komissiyasının tərkibində latın qrafikasına keçmək üçün təqdim olunmuş layihələrin müzakirəsində fəal iştirak edib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918 − 1920) Bakı kişi seminariyasının direktoru vəzifəsində işləyərkən xalq maarifi sahəsində tədbirlərin həyata keçirilməsi işlərində, o cümlədən, Maarif Nazirliyi yanında təşkil olunmuş əlifba komissiyasının tərkibində latın qrafikasına keçmək üçün təqdim olunmuş layihələrin müzakirəsində fəal iştirak edib.
Sətir 96: Sətir 94:


1924-cü ildə Azərbaycanın I Ölkəşünaslıq Qurultayına nümayəndə və Etnoqrafiya Cəmiyyətinin Şəki şöbəsinin elmi katibi seçilib.
1924-cü ildə Azərbaycanın I Ölkəşünaslıq Qurultayına nümayəndə və Etnoqrafiya Cəmiyyətinin Şəki şöbəsinin elmi katibi seçilib.
===Ailəsi===
Oğlu [[Məmməd Əfəndiyev]] (1887 – 1977)  Azərbaycan Dövlət Universitetinin riyazi analiz kafedrasının müdiri (1935-1965) və professor olub. 


===Vəfatı===
===Vəfatı===
1942-ci il avqust ayının 31-də – 79 yaşında, Nuxada vəfat etmiş, Nuxadakı Xoçik qəbirstanlığında, həyat yoldaşı ilə eyni qəbirdə dəfn edilmişdir.
[[Fayl:Rəşəd_bəy_Əfəndiyev,_qəbir.JPG|200px|thumb|Rəşid bəy Əfəndiyevin qəbri]]
31 avqust 1942-ci il tarixdə – 79 yaşında, [[Nuxa|Nuxada]] (indiki Şəki) vəfat edib. Nuxadakı Xoçik qəbirstanlığında, həyat yoldaşı ilə eyni qəbirdə dəfn olunub.


===Xatirəsi===
===Xatirəsi===
Şəkidə ölkəşünaslıq muzeyi, məktəb, kitabxana və küçə onun adını daşıyır.  
Şəkidə ölkəşünaslıq muzeyi, məktəb, kitabxana və küçə onun adını daşıyır.  


60, 70, 100 illik yubileyləri keçirilmiş, əsərləri kütləvi tirajla nəşr olunmuşdur.
60, 70, 100 illik yubileyləri keçirilmiş, əsərləri kütləvi tirajla nəşr olunmuşdur.
{{Yaxşı məqalə}}
 
===Ailəsi===
[[Fayl:Rəşid bəy Əfəndiyevin ailəsi.jpg|350px|thumb|left|Rəşid bəy Əfəndiyevin ailə üzvləri; soldan: 1) Mahtaban xanım, 2) Cəmilə xanım, 3) [[Məmməd Əfəndiyev]], 4) Naimə xanım, 5) Maral xanım. Arxada: İzzət Nəbiyev.]]
2 oğlu və 4 qızı olub;
 
''Oğllanları:''
*[[Məmməd Əfəndiyev]] (1887 – 1977) – Azərbaycan Dövlət Universitetinin riyazi analiz kafedrasının müdiri (1935-1965) və professor olub.
* Nadir Əfəndiyev – həkim-cərrah olub.
 
''Qızları:''
*Maral Əfəndiyeva-Nəbiyeva  (1889 – 1967) – atası kimi bütün ömrünü xalq maarifi işinə həsr etmiş, Tərtərdə, Qarğabazarda (indiki Füzuli rayonu), Nuxada ilk Azərbaycan qız məktəblərinin yaradılmasında və pedaqoji fəaliyyəti ilə gənc nəslin təlim-tərbiyəsində mühüm rol oynamışdır.
*Mahtaban Əfəndiyeva-Rüstəmova (1900 – 1972) – 1915-ci ildə Nuxada açılmış “Müqəddəs Nina” qız gimnaziyasında müəllim işləmiş, 1920-ci ildə Nuxada açılmış Darülmüəllimatın (müəllimələr institutu) ilk müdiri olmuşdur, sonralar Vartaşendə rus və fransız dillərindən dərs deyib.
*Cəmilə Əfəndiyeva-İbrahimbəyli (1902-1978) – Nuxada və  Bakıda pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub.
*Nəymə (Naimə) Əfəndiyeva (1906 – 1980), Şəkidə, atasının qəbri yanında dəfn olunub.


===Əsərləri===
===Əsərləri===
[http://anl.az/el/alf7/er_se.pdf ''Rəşid bəy Əfəndiyev''. Seçilmiş əsərləri. Bakı-2016].
[http://anl.az/el/alf7/er_se.pdf ''Rəşid bəy Əfəndiyev''. Seçilmiş əsərləri. Bakı-2016] ([https://web.archive.org/web/20200114041215/http://anl.az/el/alf7/er_se.pdf Arxivləşdirilib]).
 
==Ədəbiyyat==
# {{ASE|4|245-246}}
# {{kitab3
| müəllif        = Mərdanov M, [[Ədalət Tahirzadə|Tahirzadə Ə.]]
| hissə          = '''ƏFƏNDİZADƏ (Əbdür)rəşid bəy İsmayıl əfəndi oğlu'''
| hissənin linki  = https://tahirzade.shaki.info/arxiv/r%C9%99%C5%9Fid-b%C9%99y-%C9%99f%C9%99ndizad%C9%99
| başlıq          = 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar. (Ensiklopedik soraq kitabı).
| orijinal        =
| link            =
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            =
| yer            =  Bakı
| nəşriyyat      =  Təhsil
| il              =  2019
| cild            = II
| səhifə          = 245–252
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          =
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20210423090338/https://tahirzade.shaki.info/arxiv/r%C9%99%C5%9Fid-b%C9%99y-%C9%99f%C9%99ndizad%C9%99
| archivedate    = 23 Apr 2021
| ref            =
}}
# {{cite web |url=http://www.muallim.edu.az/www.old/arxiv/2015/37/31.htm |title=Rəşid bəy Əfəndiyev/Maarif fədailərimiz |author=Samirə Kərimova |date=10 Oktyabr 2015 |website=www.muallim.edu.az |publisher= Azərbaycan müəllimi |language=az |accessdate= |archiveurl = https://web.archive.org/web/20180615025303/https://www.muallim.edu.az/www.old/arxiv/2015/37/31.htm|archivedate =1 May 2017 - 27 Sep 2019 }}
# {{AME|8|218|ƏFƏNDİYEV (Əfәndizadә) Rәşid bәy İsmayıl bәy oğlu}}
# {{ŞAZ|2|82-83|Əfəndizadə (Əfəndiyev) Rəşid bəy İsmayıl oğlu}}
 
{{Yoxlanılmış məqalə}}
 
[[az:Rəşid bəy Əfəndiyev]][[ru:Эфендиев, Рашид-бек]]
Mənbə — "https://sheki.org/wiki/Xidməti:MobileDiff/4828...30915"