41.269
redaktə
→Məhəmməd əl-Carinin “Car salnaməsi” əsərinində
| Sətir 82: | Sətir 82: | ||
1164-cü ilin əvvəllərində (1750-ci ilin axırları) İrakli xan və Təhmuraz Cardan iki nəfər istəyirlər. Carlılar iki nəfəri onların yanına Tüflisə göndərirlər. Onlar yalnız bu şərtlə sülh bağlamağa razı olurlar ki, car-talalılar Yenisel nahiyəsini tərk etsinlər və Qazax kəndinin onlardan yeniselə qaçmış əhalisini qaytarsınlar. Carlılar bunların hiç birinə razı olmurlar. O (Teymuraz), otuz min nəfərlik ordu ilə Qanıq (çayının) üstündəki körpünü möhkəmlətmək üçün zəncirlərlə və dirəklərlə və (...) Top Qaraağaca gəlir. Qanığı keçərək Danaçıya yaxınlaşır. Car-talalılar Həcı Çələbinin və Məhəmməd bəyin yanına adamlarını göndərir. Bu vaxt hər iki vali ilə hacı çələbi arasında möhkəm andlarla kəsilmiş saziş vardı. Onların (Hacı Çələbi və Məhəmməd xanın) arasında balaca bir ixtilaf var idi. And içərək barışır və ittifaq bağlayırlar. Vilayət də onların hər ikisi ilə ittifaq və müqavilə bağlayır və din düşmənlərinə qarşı çıxmağa çağırır. Məhəmməd bəy (yola) çıxaraq Çobankola, Hacı Çələbi isə Cəlayirə yaxınlaşır. İrakli xanın və Təhmurazın elçisi onlara (İrakliyə və Teymuraza) carlıların tədarükü haqqılnda xəbər gətirdikdə, onlar ağır yükləri və zəncirləri Top Qaraağaca göndərirlər və Cara hücum etməyə qorxaraq birbaşa atlı və piyada dəstələri ilə hacı Çələbinin üstünə gedirlər. Məhəmməd bəy minə yaxın döyüşçü ilə Çobankoldan onun köməyinə gəlir. Kafirlərin əsgərləri axşamüstü Danaçıdan çıxır və dan yeri ağaranda Haça Qirmaya çatırlar. Günəş doğanda Cəlair tərəfə keçir və səngər quraraq səhərədək orada qalırlar. Hacı Çələbi və Məhəmməd bəy Calairin yanındakı dərədə idilər. Axşam bu haqda Cara xəbər çatır. Car, Tala və təəbələri (yola) çıxırlar və gün batan vaxt gəlib döyüşün üstünə çıxırlar. Onlar gəldikdə əvvəlcə kafirlərin süvari dəstələri, sonra da piyadaları geri çəkilir. Onlardan on beş min nəfər öldürülür, təqribən iki min nəfəri çayda boğulur və min nəfərə yaxını soyuqdan ölür. (Gürcü ordusundan əsir düşmüş) müsəlmanları azad edirlər, (əsir düşmüş gürcülərdən) iki yüz nəfər islamı qəbul etdiyi üçün Qarabağ tərəfə buraxılır. Müsəlmanlar çoxlu qənimət – dəvə, at, eşşək, qatır, silah, çoxlu xəzinə – qızıl, gümüş əldə edirlər. Bu döyüş və qırğın 1164-cü il balıq bürcünün əvvəllərində rəbiül-əvvəl ayının bazar ertəsi (1751-ci il fevralın 22-də)<ref name=Q4 group=qeyd/>. | 1164-cü ilin əvvəllərində (1750-ci ilin axırları) İrakli xan və Təhmuraz Cardan iki nəfər istəyirlər. Carlılar iki nəfəri onların yanına Tüflisə göndərirlər. Onlar yalnız bu şərtlə sülh bağlamağa razı olurlar ki, car-talalılar Yenisel nahiyəsini tərk etsinlər və Qazax kəndinin onlardan yeniselə qaçmış əhalisini qaytarsınlar. Carlılar bunların hiç birinə razı olmurlar. O (Teymuraz), otuz min nəfərlik ordu ilə Qanıq (çayının) üstündəki körpünü möhkəmlətmək üçün zəncirlərlə və dirəklərlə və (...) Top Qaraağaca gəlir. Qanığı keçərək Danaçıya yaxınlaşır. Car-talalılar Həcı Çələbinin və Məhəmməd bəyin yanına adamlarını göndərir. Bu vaxt hər iki vali ilə hacı çələbi arasında möhkəm andlarla kəsilmiş saziş vardı. Onların (Hacı Çələbi və Məhəmməd xanın) arasında balaca bir ixtilaf var idi. And içərək barışır və ittifaq bağlayırlar. Vilayət də onların hər ikisi ilə ittifaq və müqavilə bağlayır və din düşmənlərinə qarşı çıxmağa çağırır. Məhəmməd bəy (yola) çıxaraq Çobankola, Hacı Çələbi isə Cəlayirə yaxınlaşır. İrakli xanın və Təhmurazın elçisi onlara (İrakliyə və Teymuraza) carlıların tədarükü haqqılnda xəbər gətirdikdə, onlar ağır yükləri və zəncirləri Top Qaraağaca göndərirlər və Cara hücum etməyə qorxaraq birbaşa atlı və piyada dəstələri ilə hacı Çələbinin üstünə gedirlər. Məhəmməd bəy minə yaxın döyüşçü ilə Çobankoldan onun köməyinə gəlir. Kafirlərin əsgərləri axşamüstü Danaçıdan çıxır və dan yeri ağaranda Haça Qirmaya çatırlar. Günəş doğanda Cəlair tərəfə keçir və səngər quraraq səhərədək orada qalırlar. Hacı Çələbi və Məhəmməd bəy Calairin yanındakı dərədə idilər. Axşam bu haqda Cara xəbər çatır. Car, Tala və təəbələri (yola) çıxırlar və gün batan vaxt gəlib döyüşün üstünə çıxırlar. Onlar gəldikdə əvvəlcə kafirlərin süvari dəstələri, sonra da piyadaları geri çəkilir. Onlardan on beş min nəfər öldürülür, təqribən iki min nəfəri çayda boğulur və min nəfərə yaxını soyuqdan ölür. (Gürcü ordusundan əsir düşmüş) müsəlmanları azad edirlər, (əsir düşmüş gürcülərdən) iki yüz nəfər islamı qəbul etdiyi üçün Qarabağ tərəfə buraxılır. Müsəlmanlar çoxlu qənimət – dəvə, at, eşşək, qatır, silah, çoxlu xəzinə – qızıl, gümüş əldə edirlər. Bu döyüş və qırğın 1164-cü il balıq bürcünün əvvəllərində rəbiül-əvvəl ayının bazar ertəsi (1751-ci il fevralın 22-də)<ref name=Q4 group=qeyd/>. | ||
Zülhiccənin ortaları (noyabr ayının əvvəlləri) Şahverdi xanın, Pənah xanın, Məhəmməd bəyin, Car-Talanın adamları Hacı Çələbinin yanına Nuxaya toplaşaraq Top-Qaraağacdan Gürcüstana yürüş etmək barədə məsləhət edirlər. Lakin sözləri düz gəlmir və saziş baş tutmur. Sonra zilhiccənin axırlarında (noyabr ayının ortaları) Şahverdi xan və Pənah xan Hacı Çələbinin əmri ilə birləşərək Erməni Xəmsəsinin bəzi yerlərinə hücum edirlər. Döyüş bitdikdən və Pənah xan ondan ayrıldıqdan sonra Hacı Çələbi və oğlu əsgərləri ilə birlikdə Şahverdi xanı öldürmək və | Zülhiccənin ortaları (noyabr ayının əvvəlləri) Şahverdi xanın, Pənah xanın, Məhəmməd bəyin, Car-Talanın adamları Hacı Çələbinin yanına Nuxaya toplaşaraq Top-Qaraağacdan Gürcüstana yürüş etmək barədə məsləhət edirlər. Lakin sözləri düz gəlmir və saziş baş tutmur. Sonra zilhiccənin axırlarında (noyabr ayının ortaları) Şahverdi xan və Pənah xan Hacı Çələbinin əmri ilə birləşərək Erməni Xəmsəsinin bəzi yerlərinə hücum edirlər. Döyüş bitdikdən və Pənah xan ondan ayrıldıqdan sonra Hacı Çələbi və oğlu əsgərləri ilə birlikdə Şahverdi xanı öldürmək və ya onu tutmaq üçün Samuxa gedirlər. O (Hacı Çələbi), Car-Talaya xəbər göndərir ki, üç günə qüvvələrini götürüb Samuxa gəlsinlər. Onlar bir saata onun yanına gəlirlər və öyrənirlər ki, o (Hacı Çələbi), gürcülərlə əlaqədə olduğu üçün Şahverdi xanı öldürmək və ya tutmaq üçün gedir. O, Car-Taladan xahiş edir ki, onlar kür çayını keçməsinlər, vəd olunan vaxt Top-Qarağaca getsinlər. Onlar razı olmurlar. | ||
Hacı Çələbinin oğlu ordusu ilə Car-Talanın, Muxaxın dəstələri ilə gecəynən yola çıxır. Onlar səhər Gəncə ilə Əhmədlinin arasına çatanda Şahverdi xan Hacı Çələbinin xəyanətindən xəbər tutur və iki topu, qatırları, atları, otuz çadırı və əşyaları tərk edərək qalaya qaçır. Car-talalılar Gəncəni və onun qoşununu, bütün Qarabağı, min beş yüz evdən ibarət Şəmkir elini qarət edərək Hacının izni ilə geri qayıdırlar. Car, Muxax, İlisu bu eli öz aralarında bölüşdürürlər. hacı öz ordusu ilə Gəncə şəhərinin aşağı hissəsində qalır. Bundan sonra Şirvanın, Şamaxının, muğan xanın və başqalsrının yeddi minlik piyada və suvari qoşunu gəlir. Onun (Hacı Çələbinin) yanında qalan Carın rəisləri, sonra İlisu icması gəlir və hacı Çələbi qalan qatır və on çadırı Şahverdi xana qaytararaq ondan sülh və barışıq istəyir və gürcüstana (yürüşə) çıxmağı xahiş edirlər. O, razı olmur. Pənah xan da ona (Hacı Çələbiyə) etibar etmədiyi üçün gəlmir. | Hacı Çələbinin oğlu ordusu ilə Car-Talanın, Muxaxın dəstələri ilə gecəynən yola çıxır. Onlar səhər Gəncə ilə Əhmədlinin arasına çatanda Şahverdi xan Hacı Çələbinin xəyanətindən xəbər tutur və iki topu, qatırları, atları, otuz çadırı və əşyaları tərk edərək qalaya qaçır. Car-talalılar Gəncəni və onun qoşununu, bütün Qarabağı, min beş yüz evdən ibarət Şəmkir elini qarət edərək Hacının izni ilə geri qayıdırlar. Car, Muxax, İlisu bu eli öz aralarında bölüşdürürlər. hacı öz ordusu ilə Gəncə şəhərinin aşağı hissəsində qalır. Bundan sonra Şirvanın, Şamaxının, muğan xanın və başqalsrının yeddi minlik piyada və suvari qoşunu gəlir. Onun (Hacı Çələbinin) yanında qalan Carın rəisləri, sonra İlisu icması gəlir və hacı Çələbi qalan qatır və on çadırı Şahverdi xana qaytararaq ondan sülh və barışıq istəyir və gürcüstana (yürüşə) çıxmağı xahiş edirlər. O, razı olmur. Pənah xan da ona (Hacı Çələbiyə) etibar etmədiyi üçün gəlmir. | ||