41.108
redaktə
→Məhəmməd əl-Carinin “Car salnaməsi” əsərinində
| Sətir 53: | Sətir 53: | ||
1160-cı il (1747) yazın əvvəlində Nadir şah Seistan (Sistan) tərəfə gedir və burada güclü döyüşlər baş verir. Bundan sonra o, İranın ölkələrinin üzərinə əvvəllər olduğundan daha ağır xərac qoyur. Tiflisin hakimi Təhmuraz xan, bununla razılaşmayaraq ona qarşı çıxır. O, şəhərin rəisləri və oğlu İrakli xanla tiflisi tərk edərək Qerxana tərəfə qaçır. Yolda ona qoşulan gürcülərlə, şəkililərlə və şirvanlılarla Şamaxıya (...?) yanına gəlir. Onların arasında iki min üç yüz nəfərlik ordu ilə Əli xan<ref name=Q3 group=qeyd/> da var idi. Bunların hamısı xorasanlı idilər və Şamaxıya köməyə və onu qorumağa gəlmişdilər. O (Əli xan), qardaşının gözlərini çıxardığına görə Nadir şahdan ayrılaraq onlarla (xorasanlılarla) birlikdə Şəkiyə gəlmişdi. Gəncə, Samux, İrəvan və İranın digər şəhərləri və təbəələri də xəracın ağırlığına görə ona (Nadir şaha) qarşı çıxdılar. | 1160-cı il (1747) yazın əvvəlində Nadir şah Seistan (Sistan) tərəfə gedir və burada güclü döyüşlər baş verir. Bundan sonra o, İranın ölkələrinin üzərinə əvvəllər olduğundan daha ağır xərac qoyur. Tiflisin hakimi Təhmuraz xan, bununla razılaşmayaraq ona qarşı çıxır. O, şəhərin rəisləri və oğlu İrakli xanla tiflisi tərk edərək Qerxana tərəfə qaçır. Yolda ona qoşulan gürcülərlə, şəkililərlə və şirvanlılarla Şamaxıya (...?) yanına gəlir. Onların arasında iki min üç yüz nəfərlik ordu ilə Əli xan<ref name=Q3 group=qeyd/> da var idi. Bunların hamısı xorasanlı idilər və Şamaxıya köməyə və onu qorumağa gəlmişdilər. O (Əli xan), qardaşının gözlərini çıxardığına görə Nadir şahdan ayrılaraq onlarla (xorasanlılarla) birlikdə Şəkiyə gəlmişdi. Gəncə, Samux, İrəvan və İranın digər şəhərləri və təbəələri də xəracın ağırlığına görə ona (Nadir şaha) qarşı çıxdılar. | ||
Surxay xan 150 nəfər ilə Şəkiyə gələrək şəkililərlə Hacı Çələbini, Qəbələnin nümayəndələri ilə Səfər Əlini və Əli xan Qacarı | Surxay xan 150 nəfər ilə Şəkiyə gələrək şəkililərlə Hacı Çələbini, Qəbələnin nümayəndələri ilə Səfər Əlini və Əli xan Qacarı, Şamaxının, Şirvanın və Ərəşin nümayəndələri ilə Hacı Məhəmməd Əlini öz yanına çağırır. Onlar onun hakimiyyətini qəbul edirlər və ona peşkəş verirlər. O Qazmalaras, burada şəhər (paytaxt?) salmaq üçün getdikdən sonra onunla hacı çələbi arasında münaqişə baş verir. O, Catruxa gedir və burada qızdırmadan ölür... Sonra Surxay xanın oğlu (Məhəmməd xan) Dağıstandan ordu yığaraq Hacı Çələbidən intiqam almağa hazırlaşır. O, Quba Muskura gəlir və burada Quba xanı (Hüseynəli xan), Dərbəndin sultanı və başqaları ilə onun arasında dava düşür. O, ordusunun az olduğuna görə Qumuqa qayıdır... | ||
Gəncənin başçıları Hacı Çələbini Gəncə şəhərinə çağırırlar. Onların bəziləri qızılbaşların qorxusundan onun (Hacı Çələbi xanın) yanında qalırdılar. O, (Hacı Çələbi | Gəncənin başçıları Hacı Çələbini Gəncə şəhərinə çağırırlar. Onların bəziləri qızılbaşların qorxusundan onun (Hacı Çələbi xanın) yanında qalırdılar. O, (Hacı Çələbi) Əli xan Qacarla Gəncə şəhərinə gəlir və 1160-cı il (1747) yayın ortalarına qədər burada qalır{{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari|1997|ss=45}}}} | ||
20 iyun 1747-ci il tarixdə Xorasanda Nadir şaha qarşı həyata keçirilmiş sui-qəsd nəticəsində o, öldürüldü. | 20 iyun 1747-ci il tarixdə Xorasanda Nadir şaha qarşı həyata keçirilmiş sui-qəsd nəticəsində o, öldürüldü. | ||
| Sətir 72: | Sətir 72: | ||
Bu vaxt İbrahim xanın oğlu İbrahim mirzə özünü şah elan edərək Təbrizə gəlir və Azərbaycanın bütün xanlarını yanına çağırır. Onlar onun şahlığını qəbul edirlər və o, hamıya, hətta Hacı Çələbiyə də fərmanlar verir... | Bu vaxt İbrahim xanın oğlu İbrahim mirzə özünü şah elan edərək Təbrizə gəlir və Azərbaycanın bütün xanlarını yanına çağırır. Onlar onun şahlığını qəbul edirlər və o, hamıya, hətta Hacı Çələbiyə də fərmanlar verir... | ||
1162-ci il qışın axırlarında (1749-cu ilin mart ayının birinci yarısı) Əhməd xan Muğanlı İbrahim şaha qarşı çıxaraq böyük bir ordu ilə və eliylə Şamaxıya gəlir və Köhnə Şamaxıda yerləşir. O, Hacı Məhəmmədəli və Şamaxının digər əyanları ilə, həmçinin Hacı Çələbi ilə də müqavilə bağlayır və yayın əvvəllərində Şamaxı şəhərini fəth etməyə çıxır. Surxay xanın oğlu məhəmməd də öz adamlarını ona köməyə göndərir. Şamaxının və Şirvanın əhalisi Hacı Çələbi və Şəki ilə birləşir və döyüşməyi qərara alır. Döyüşdə Əhməd xan Muğanlının qardaşı Rzaqulu xan, Baku xan və | 1162-ci il qışın axırlarında (1749-cu ilin mart ayının birinci yarısı) Əhməd xan Muğanlı İbrahim şaha qarşı çıxaraq böyük bir ordu ilə və eliylə Şamaxıya gəlir və Köhnə Şamaxıda yerləşir. O, Hacı Məhəmmədəli və Şamaxının digər əyanları ilə, həmçinin Hacı Çələbi ilə də müqavilə bağlayır və yayın əvvəllərində Şamaxı şəhərini fəth etməyə çıxır. Surxay xanın oğlu məhəmməd də öz adamlarını ona köməyə göndərir. Şamaxının və Şirvanın əhalisi Hacı Çələbi və Şəki ilə birləşir və döyüşməyi qərara alır. Döyüşdə Əhməd xan Muğanlının qardaşı Rzaqulu xan, Baku xan və Əhməd xan öldürülürlər... | ||
1162-ci ildə (22.12.1748-11.12.1749) Nadir şahın qatili Məhəmməd xan hakim olmaq iddiası ilə İrəvana gəlir. Lakin onu qəbul etmirlər. O, Pənah xandan və Hacı Çələbidən kömək istəyir. Onlar öz orduları ilə çıxırlar və tələb edirlər ki, onlarla birlikdə Car da Vilayətlə çıxsın. İrəvanın əhalisi İrakli xanı və Təhmuraz xanı köməyə çağırır. Onlar öz orduları ilə İrəvana gəlirlər və Məhəmməd xanı axtarırlar, onun xəzinəsini və əhlini qarət edirlər. Məhəmməd xan Pənah xanın və hacı Çələbi xanın yanına qaçır. (İrakli və Təhmuraz) Şəmkirə çatanda o, atası ilə Sınıq Körpü tərəfə qayıdır. Hacı Çələbi və Pənah xan onlara tərəf gedib yaxınlıqlarında dayanırlar. Onlar İrakli xana sülh təklif etdikləri vaxt Məhəmməd bəy Vilayətin qoşunu ilə Bakir kəndinə hücum edir, onu yandırır və çoxlu qənimət toplayaraq Urdo-ağıza qayıdır ki, səhər tezdən Meşxaana və Mirzaana hücum etsin. Bu vaxt Pənahəli xanın və Hacı Çələbinin yanında olan bizim adamlarımız məktubla gəlirlər və xəbər verirlər ki, iki ordu arasında müqavilə bağlanıb, bu şərtlə ki, Məhəmməd xanın əhli ona qaytarılsın və kafirlərin ordusu Gürcüstana qayıtsın. Bundan sonra Vilayətdən olanlar pərişan halda öz kəndlərinə qayıdırlar... | 1162-ci ildə (22.12.1748-11.12.1749) Nadir şahın qatili Məhəmməd xan hakim olmaq iddiası ilə İrəvana gəlir. Lakin onu qəbul etmirlər. O, Pənah xandan və Hacı Çələbidən kömək istəyir. Onlar öz orduları ilə çıxırlar və tələb edirlər ki, onlarla birlikdə Car da Vilayətlə çıxsın. İrəvanın əhalisi İrakli xanı və Təhmuraz xanı köməyə çağırır. Onlar öz orduları ilə İrəvana gəlirlər və Məhəmməd xanı axtarırlar, onun xəzinəsini və əhlini qarət edirlər. Məhəmməd xan Pənah xanın və hacı Çələbi xanın yanına qaçır. (İrakli və Təhmuraz) Şəmkirə çatanda o, atası ilə Sınıq Körpü tərəfə qayıdır. Hacı Çələbi və Pənah xan onlara tərəf gedib yaxınlıqlarında dayanırlar. Onlar İrakli xana sülh təklif etdikləri vaxt Məhəmməd bəy Vilayətin qoşunu ilə Bakir kəndinə hücum edir, onu yandırır və çoxlu qənimət toplayaraq Urdo-ağıza qayıdır ki, səhər tezdən Meşxaana və Mirzaana hücum etsin. Bu vaxt Pənahəli xanın və Hacı Çələbinin yanında olan bizim adamlarımız məktubla gəlirlər və xəbər verirlər ki, iki ordu arasında müqavilə bağlanıb, bu şərtlə ki, Məhəmməd xanın əhli ona qaytarılsın və kafirlərin ordusu Gürcüstana qayıtsın. Bundan sonra Vilayətdən olanlar pərişan halda öz kəndlərinə qayıdırlar... | ||