Həsən ağa: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur Teq: Geri qaytarıldı |
|||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
==Haqqında məlumatlar== | ==Haqqında məlumatlar== | ||
1746-cı ildə atası Hacı Çələbi tərəfindən Nadir şahın yanına göndərilmişdir. Molla Məhəmməd əl-Cariyə görə o, Nadir şahın yanına atası Hacı Çələbi ilə şah arasında barışığa nail olmaq üçün{{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari|1997|s=45}}, [[Hacı Seyid Əbdülhəmid|Hacı Seyid Əbdülhəmidə]] görə isə Nadir şahın adamlarının Nuxadan apardıqları əsir və qarət mallarını geri almaq üçün{{Sfn|Şəki xanlığının tarixindən|1958|ss=27-28}} getmişdi. [[Salman Mümtaz]] öz məqaləsində Hacı Seyid Əbdülhəmidin yazdıqlarını bir qədər də geniş təsvir etməyə çalışmış, hətta Nadir şahla Həsən ağa arasındakı qısa dialoqu da vermişdir: | 1746-cı ildə atası Hacı Çələbi tərəfindən Nadir şahın yanına göndərilmişdir. Molla Məhəmməd əl-Cariyə görə o, Nadir şahın yanına atası Hacı Çələbi ilə şah arasında barışığa nail olmaq üçün{{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari|1997|s=45}}, [[Hacı Seyid Əbdülhəmid|Hacı Seyid Əbdülhəmidə]] görə isə Nadir şahın adamlarının Nuxadan apardıqları əsir və qarət mallarını geri almaq üçün{{Sfn|Şəki xanlığının tarixindən|1958|ss=27-28}} getmişdi. [[Salman Mümtaz]] öz məqaləsində Hacı Seyid Əbdülhəmidin yazdıqlarını bir qədər də geniş təsvir etməyə çalışmış, hətta Nadir şahla Həsən ağa arasındakı qısa dialoqu da vermişdir: | ||
| Sətir 45: | Sətir 8: | ||
Nadir şah: – Ey bədzad, niçün sənin atan məndən rukərdan olub mənə itaət eləmədi? | Nadir şah: – Ey bədzad, niçün sənin atan məndən rukərdan olub mənə itaət eləmədi? | ||
Həsən ağa: – Səna fəda olum, mənim o həddim yoxdur ki, sənə cavab verəm və nə | Həsən ağa: – Səna fəda olum, mənim o həddim yoxdur ki, sənə cavab verəm və nə o həddim yoxdur ki, atama bir söz deyə bilim. Mən qulluğuna ölməyə gəlmişəm, ya məni öldür və ya izn ver əsirləri aparım. | ||
Həsən ağanın böylə cəsuranə danışmağı Nadir şahın xoşuna getdiyindən əsirləri azad edərək Həsən ağanı da mürəxxəs etmişdi{{Sfn|Salman Mümtaz|1986|s=80}}.}} | Həsən ağanın böylə cəsuranə danışmağı Nadir şahın xoşuna getdiyindən əsirləri azad edərək Həsən ağanı da mürəxxəs etmişdi{{Sfn|Salman Mümtaz|1986|s=80}}.}} | ||
| Sətir 58: | Sətir 21: | ||
Həsən ağanın oğlu [[Məhəmmədhüseyn xan]] isə 1760 – 1780-cı illərdə Şəki xanı olmuşdur. | Həsən ağanın oğlu [[Məhəmmədhüseyn xan]] isə 1760 – 1780-cı illərdə Şəki xanı olmuşdur. | ||
10:56, 27 aprel 2024 versiyası
Haqqında məlumatlar
1746-cı ildə atası Hacı Çələbi tərəfindən Nadir şahın yanına göndərilmişdir. Molla Məhəmməd əl-Cariyə görə o, Nadir şahın yanına atası Hacı Çələbi ilə şah arasında barışığa nail olmaq üçün[1], Hacı Seyid Əbdülhəmidə görə isə Nadir şahın adamlarının Nuxadan apardıqları əsir və qarət mallarını geri almaq üçün[2] getmişdi. Salman Mümtaz öz məqaləsində Hacı Seyid Əbdülhəmidin yazdıqlarını bir qədər də geniş təsvir etməyə çalışmış, hətta Nadir şahla Həsən ağa arasındakı qısa dialoqu da vermişdir:
|
Bundan başqa Nadir şah yenə iki il peydərpey Çələbi xan üzərinə yürümüş və heç bir şey əldə edə bilməyərək geri qayıtmışdır. Son gəlişində Nadir şah Şəkinin görkəmli evlərini, gözə gələn dükanlarını, yandırtmış və ətrafda olan bir neçə kəndlərin əhalisini də əsir sifəti ilə İrana sürgün etdirmişdi. Çələbi xan aparılan əsirlərin dalınca böyük oğlu Həsən ağanı göndərərək əsirləri geri istəmişdir.
Həsən ağa hüzura qəbul edilərkən arada aşağıdakı mükalimə olmuş və nəticədə də Çələbi xan yenə məqsuduna nail olmuşdu. Nadir şah: – Ey bədzad, niçün sənin atan məndən rukərdan olub mənə itaət eləmədi? Həsən ağa: – Səna fəda olum, mənim o həddim yoxdur ki, sənə cavab verəm və nə o həddim yoxdur ki, atama bir söz deyə bilim. Mən qulluğuna ölməyə gəlmişəm, ya məni öldür və ya izn ver əsirləri aparım. Həsən ağanın böylə cəsuranə danışmağı Nadir şahın xoşuna getdiyindən əsirləri azad edərək Həsən ağanı da mürəxxəs etmişdi[3]. |
|
Molla Məhəmməd əl-Carinin və Hacı Seyid Əbdülhəmidin əsərlərində, Salman Mümtazın məqaləsində təsadüf edilən bu məlumatları nə təkzib etmək mümkündür, nə də təsdiq. Çünki ortada həmin məlumatları təkzib, yaxud təsdiq edəcək bir şey yoxdur. Təsdiqlənməsi mümkün olan isə yalnız budur ki, Şəki mahalının kəndxudaları və rəiyyəti Şəki məliyi Məlik Cəfərin yerinə Hacı Çələbinin oğlu Həsənin məlik təyin edilməsi üçün Nadir şaha nə vaxtsa kollektiv ərizə ilə müraciət etmiş, Nadir şahın hicri 1159-cu ilin ramazan ayı (sentyabr/oktyabr 1746) tarixli fərmanı ilə isə həmin xahiş rədd edilmişdir[4]. Və elə həmin hicri ilində də Şəki camaatı Hacı Çələbini xan seçmişdir[5]. Amma bu hadisənin Nadir şahın fərmanından əvvəl, yaxud sonra baş verdiyi bilinmir.
Vəfatı
20 iyun 1747-ci il tarixdə Xorasanda Nadir şaha qarşı həyata keçirilmiş sui-qəsd nəticəsində o, öldürüldü. Bundan sonra İranda şahlıq iddiasında olan Əmiraslan xan 1748-ci ildə böyük qoşunla Ərəşə gəldi. O, Hacı Çələbini Şəki xanı kimi tanısa da, oğlu Həsən ağa onun döyüşçüləri tərəfindən qətlə yetirildi. Bu hadisəni Molla Məhəmməd əl-Cari belə təsvir edir:
|
|
Əmiraslan xan Bərdədən Ərəşə gəlir. Ərəşin əhalisi qaçır. Ordu onların dalınca düşərək çoxlarını öldürür, əsir tutur, qarət edir. Hacı Çələbinin oğlu (Həsən ağa) onların məkrindən qorxaraq yüz nəfər şəkili ilə pusquda durmuşdu. Onlar qızılbaş qoşununun bir dəstəsi ilə üzləşərək vuruşurlar. Qızılbaşlar başqa dəstələrinin yanına qaçırlar və (daha çox adamla) qayıdaraq onu və dəstəsindən qırx nəfər gənci öldürürlər. Əmiraslan xan onun (Həsən ağanın) öldürüldüyünü eşitdikdə çox heyfsilənir, onun rəngbərəng xətlərlə kəfənlənmiş, qızıl və gümüş mələfələnmiş başını təəsüfləndiyini ifadə edən məktubla birlikdə atasına göndərir və başqa oğlunu öz yanına tələb edir[6]. |
|
Ailəsi
1760-cı ildə qazıqumuxlu Məhəmməd xan Nuxanı tutarkən Həsən ağanın dul qalmış arvadını qardaşı Murtazəlinin oğlu Əli bəyə ərə vermişdir[7]. Çox güman ki bu qadın Məhəmməd xanın qohumlarından biri idi.
Həsən ağanın oğlu Məhəmmədhüseyn xan isə 1760 – 1780-cı illərdə Şəki xanı olmuşdur.
- ↑ Molla Məhəmməd əl-Cari, 1997, s. 45.
- ↑ Şəki xanlığının tarixindən, 1958, ss. 27-28.
- ↑ Salman Mümtaz, 1986, s. 80.
- ↑ Şəkinin Orta əsrlər tarixi (Tağı Musəvinin tədqiqatları üzrə), 2023, ss. 135-139.
- ↑ Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, 2012, ss. 27, 381-380.
- ↑ Molla Məhəmməd əl-Cari, 1997, ss. 46-47.
- ↑ Molla Məhəmməd əl-Cari, 1997, s. 58.