Şəki Xan qəbiristanlığındakı epiqrafik abidələr

Xan qəbiristanlığı
	Qəbiristanlıq
	Xan qəbiristanlığı
	Şəki şəhərindəki Xan məscidi və Xan qəbiristanlığıŞəki şəhərindəki Xan məscidi və Xan qəbiristanlığı
Ölkə	Azərbaycan
Şəhər	Şəki
Ən köhnə və ən yeni yazılı başdaşılarda tarixlər	1815—1920
	41°12′09″N 47°11′30″E / 41.202529°N 47.191714°E

Şəki Xan qəbiristanlığındakı epiqrafik abidələr hal-hazırda orada mövcud olan, yaxud vaxtilə orada mövcud olmuş yazılı başdaşılardan, yazılı başdaşı qəlpələrindən və bir yazılı qəbirüstü abidədən ibarətdir.

Ümumi məlumat

Şəki Xan məscidinın şərq tərəfində yerləşən Şəki Xan qəbiristanlığında vaxtilə 15-20-yə qədər yazılı başdaşı olmuşdur^[1]. Hal-hazırda orada cəmi 10 yazılı başdaşı və bir yazılı qəbirüstü abidə var.

Qəbiristanlıqdakı 9 başdaşının kitabəsi haqqında Məşədixanım Nemət 1961-ci ildə elmi nəşrdə dərc olunmuş məqaləsində^[1], bir neçə başdaşı haqqında isə 1984-cü və 2001-ci ildə çap olunmuş kitablarında^[2]^[3] məlumat vermişdir. 2009-cu ildə Aydın Məmmədov bir başdaşı hissəsi üzərindəki vəfat tarixinin İsmayıl xanın qızı Saadət bəyimin vəfat tarixi ilə üst-üstə düşməsi və həmin başdaşının Saadət bəyimin qızı Səltənət bəyimin başdaşı ilə eyni üslubda olmasına görə həmin başdaşının Saadət bəyimə aid olması fikrini irəli sürmüşdür^[4].

Qəbiristanlıqda Şəki xanlarından cəmi birinin — Fətəli xanın, qəbrinin üzərində başdaşı var. Onun 1831-ci ildə Həştərxanda vəfat etmiş qardaşı Məhəmmədhəsən xanın da bu qəbiristanlıqda dəfn edilməsi^[5], atası Məhəmmədhüseyn xanın isə Xan məscidinin mehrabı içində dəfn edilməsi^[6] məlum olsa da başdaşıları aşkar edilməmişdir.

Heç bir şübhə yoxdur ki, Gəncə xanı Cavad xanın arvadının da qəbri buradadır; mənbədə göstərilir ki, Cavad xan ruslarla döyüşdə öldürüldükdən sonra onun arvadı Nuxaya qayıtmış (Məhəmmədhəsən xanın bacısı idi) və 1830-cu ildə burada vəfat etmişdir^[7].

2010-cu ilin əvvəllərində salamat vəziyyətdə olan bir bütöv başdaşı və bir neçə başdaşı hissəsi qəbristanlıqdan götürülərək R.B.Əfəndiyev adına Şəki Tarix-Diyarşünaslıq muzeyinə aparılmışdır^[8] və indiyə qədər orada saxlanılmaqdadır. Xan qəbristanlığından götürülmüş bütöv başdaşı Azərbaycanın görkəmli dövlət xadimi Fətəli xan Xoyskinin atabir bacısı Səltənət bəyimin qəbrinin üstündəki başdaşı idi.

Siyahı

Şəkil	Adı, atasının adı, və familiyası	Anadan olduğu il	Vəfat tarixi	Əlavə qeyd
Şəki Xan qəbiristanlığındakı epiqrafik abidələr


Mustafa ağanın başdaşı
	Mustafa ağa Kərim ağa oğlu Şəkixanov	≈1831	1895, 5 noyabr (Hicri 1313, cəmadiyəl-əvvəl ayının 17-si)

Göyçək xanımın başdaşı
	Göyçək xanım Məhəmmədhüseyn xan qızı		1849, may/iyun ayı (Hicri 1265-ci il ilin rəcəb ayı)

Güllü xanımın başdaşı
	Güllü xanım Kərim ağa qızı Şəkixanova		19.11.1858-ci il (Hicri 12.04.1275-ci il)

Fətəli xanın başdaşı
	Fətəli xan Məhəmmədhüseyn xan oğlu		11.05.1815-ci il (Hicri 02.05.1230-cu il)

Kərim ağa Şəkixanovun başdaşı
	Kərim ağa Fətəli xan oğlu Şəkixanov	≈1788	10.12.1858-ci il (Hicri 14.05.1275-ci il)

Cəmilə xanımın başdaşı
	Cəmilə xanım Məhəmmədhüseyn xan qızı		26.07.1835-ci il (Hicri 02.01.1251-ci il)

Telli bəyimin başdaşı
	Telli bəyim Əbdülhəmid ağa qızı		1899/1900-ci il (Hicri 1317-ci il)

Əbdülhəmid ağanın başdaşı
	Əbdülhəmid ağa Əbdülhəşım ağa oğlu		1854/55-ci il (Hicri 1271-ci il)	Baş daşı kitabəsində öz əcəli ilə ölmədiyi, öldürüldüyü qeyd olunub.

Tutu ağanın başdaşı
	Tutu ağa Məhəmmədhəsən xan qızı		23.11.1859-ci il (Hicri 23.04. 1276-cı il)

Hacı Ağa Nigarın/Zeynəbin başdaşı
	Hacı Ağa Nigarın/ Zeynəbin başdaşı		1817/1818 (Hicri 1233)	Meşədixanım Neymət 2001-ci ildə çap olunmuş kitabında başdaşı üzərindəki adı "şəkili Hacı Ağa bəyin qızı Zeynəb" ^[3] kimi göstərsə də, 1981-ci ildə çap olunan kitabında bu adı "Hacı Ağa Nigar Hacı qızı"^[9] kimi təqdim edib.

Səltənət bəyimin başdaşı
	Səltənət bəyim İskəndər xan qızı		06.01.1869-cu il (Hicri 22.09.1285-cı il)	2010-cu ilin əvvəllərində salamat vəziyyətdə olan bu başdaşı bir neçə başdaşı hissəsi ilə birlikdə qəbristanlıqdan götürülərək R.b.əfəndiyev adına Şəki Tarix-Diyarşünaslıq muzeyinə aparılmış^[8] və indiyə qədər orada saxlanılmaqdadır. Səltənət bəyim Azərbaycanın görkəmli dövlət xadimi Fətəli xan Xoyskinin atabir bacısı idi.

Səadət xanımın başdaşı
	Səadət xanım İsmayıl xan qızı	1819	24.07.1892 (Hicri 28.12.1309 -cu il)	2010-cu ilin əvvəllərində qəbristanlıqdan götürülərək R.b.əfəndiyev adına Şəki Tarix-Diyarşünaslıq muzeyinə aparılmış və indiyə qədər orada saxlanılmaqdadır. Səadət xanımın anası Tuti ağa idi.

Qəbirüstü abidə
	Məhəmməd paşa Əhməd xan oğlu	20 may 1859 (Hicri 17 şəvval 1275-ci il)	5 oktyabr 1920-ci il (Hicri 21 məhərrəm 1339-cu il)	Qəbirüstü abidə üzərinə həkk olunmuş kitabə.