Gəncə – Qazax arasındakı yolda baş vermiş döyüş (1752): Redaktələr arasındakı fərq
| Sətir 70: | Sətir 70: | ||
{{sitat2|1752-ci ildə çar Teymuraz və çar İrakli ordu ilə Tiflisdən Gəncəyə gəldilər. Gəncə xanı Şahverdi xan çarları qarşılamaq üçün çoxsaylı hədiyyələrlə qaladan çıxdı və onlarla görüşdü. Qaradağlı kor Komuz (Kazım) xan və şuşalı Pənah xan da (hədiyyələrlə) çarları qarşıladı. Bu xanlar çarları Hacı Çələbi ilə barışdırmaq istəyirdilər. Çarlar başa düşdülər ki, adları çəkilən xanlar Hacı Çələbi ilə birləşmək qərarına gəliblər. Ona görə də (çarların göstərişi ilə) martın 21-də (Qriqori təqvimi ilə aprelin 1-i) bu xanlar həbs edilərək əlləri qandallandı və qarət edildilər{{Sfn|СМОМПК (3)|1896|сс=50-51}}... Pənah xanın oğlu Hacı Çələbini yanına getdi və Gəncəyə ordu gətirdi{{Sfn|СМОМПК (3)|1896|с=51}}.}} | {{sitat2|1752-ci ildə çar Teymuraz və çar İrakli ordu ilə Tiflisdən Gəncəyə gəldilər. Gəncə xanı Şahverdi xan çarları qarşılamaq üçün çoxsaylı hədiyyələrlə qaladan çıxdı və onlarla görüşdü. Qaradağlı kor Komuz (Kazım) xan və şuşalı Pənah xan da (hədiyyələrlə) çarları qarşıladı. Bu xanlar çarları Hacı Çələbi ilə barışdırmaq istəyirdilər. Çarlar başa düşdülər ki, adları çəkilən xanlar Hacı Çələbi ilə birləşmək qərarına gəliblər. Ona görə də (çarların göstərişi ilə) martın 21-də (Qriqori təqvimi ilə aprelin 1-i) bu xanlar həbs edilərək əlləri qandallandı və qarət edildilər{{Sfn|СМОМПК (3)|1896|сс=50-51}}... Pənah xanın oğlu Hacı Çələbini yanına getdi və Gəncəyə ordu gətirdi{{Sfn|СМОМПК (3)|1896|с=51}}.}} | ||
Hacı Çələbi xanın 1754-cü ildə Osmanlı dövlətinin baş vəzirinə yazdığı məktubunda{{Sfn|Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, I cild|2010|ss=452, 451, 450}}{{Sfn|Tahirova G.|2010|s=66}}{{Sfn|Tahirova G., 2013}}, Mirzə Adıgözəl bəyin “Qarabağnamə”sində{{sfn|Mirzə Adıgözəl bəy (1)|1950|ss=68-70}}, Kərim ağa Şəkixanovun “Şəki xanlarının ixtisar üzrə tarixi”ndə{{sfn|Kərim ağa Fateh|1958|s=17}} və Abbasqulu ağa Bakıxanovun “Gülüstani-İrəm”ində{{sfn|Bakıxanov A. (1)|2006|s=137}} də bu hadisəyə toxunulur, amma ikincidə daha çox məlumat var və bir bəhs bu mövzuya həsr olunmuşdur. “Car salnaməsi”ndən fərqli olaraq Kərim ağa Şəkixanov, Hacı Çələbi xana qarşı çıxmaq istəyən və əsir götürülən xanlar arasında xoylu Əhməd xanın{{sfn|Kərim ağa Fateh|1958|s=17}}, Mirzə Adıgözəl bəy naxçıvanlı Heydərqulu xanın{{sfn|Mirzə Adıgözəl bəy (1)|1950|s=68}}, Abbasqulu ağa Bakıxanov isə həm naxçıvanlı Heydərqulu xanın, həm də irəvanlı Hüseynəli xanın{{sfn|Bakıxanov A. (1)|2006|s=137}} olduğunu qeyd edir. Həmin vaxt Xoyun hakimi Əhməd xan yox, onun böyük qardaşı Şahbaz xan idi{{Sfn|İsmayılov E.E.|2003|с=37}}. Əgər Kərim ağa Şəkixanov bu hadisədə Xoy xanlığının iştirakını yazmaqla səhvə yol vermirsə və qardaşların adlarını da qarışdırmırsa, o halda mümkündür ki, Əhməd xan qoşun başçısı kimi Gəncəyə gəlmişdir. Hüseynəli xan da hələ İrəvan xanı deyildi, amma Əhməd xandan fərqli olaraq dəqiq məlumdur ki, o, Gəncəyə qoşun başçısı kimi gəlmişdi<ref name=" | Hacı Çələbi xanın 1754-cü ildə Osmanlı dövlətinin baş vəzirinə yazdığı məktubunda{{Sfn|Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, I cild|2010|ss=452, 451, 450}}{{Sfn|Tahirova G.|2010|s=66}}{{Sfn|Tahirova G., 2013}}, Mirzə Adıgözəl bəyin “Qarabağnamə”sində{{sfn|Mirzə Adıgözəl bəy (1)|1950|ss=68-70}}, Kərim ağa Şəkixanovun “Şəki xanlarının ixtisar üzrə tarixi”ndə{{sfn|Kərim ağa Fateh|1958|s=17}} və Abbasqulu ağa Bakıxanovun “Gülüstani-İrəm”ində{{sfn|Bakıxanov A. (1)|2006|s=137}} də bu hadisəyə toxunulur, amma ikincidə daha çox məlumat var və bir bəhs bu mövzuya həsr olunmuşdur. “Car salnaməsi”ndən fərqli olaraq Kərim ağa Şəkixanov, Hacı Çələbi xana qarşı çıxmaq istəyən və əsir götürülən xanlar arasında xoylu Əhməd xanın{{sfn|Kərim ağa Fateh|1958|s=17}}, Mirzə Adıgözəl bəy naxçıvanlı Heydərqulu xanın{{sfn|Mirzə Adıgözəl bəy (1)|1950|s=68}}, Abbasqulu ağa Bakıxanov isə həm naxçıvanlı Heydərqulu xanın, həm də irəvanlı Hüseynəli xanın{{sfn|Bakıxanov A. (1)|2006|s=137}} olduğunu qeyd edir. Həmin vaxt Xoyun hakimi Əhməd xan yox, onun böyük qardaşı Şahbaz xan idi{{Sfn|İsmayılov E.E.|2003|с=37}}. Əgər Kərim ağa Şəkixanov bu hadisədə Xoy xanlığının iştirakını yazmaqla səhvə yol vermirsə və qardaşların adlarını da qarışdırmırsa, o halda mümkündür ki, Əhməd xan qoşun başçısı kimi Gəncəyə gəlmişdir. Hüseynəli xan da hələ İrəvan xanı deyildi, amma Əhməd xandan fərqli olaraq dəqiq məlumdur ki, o, Gəncəyə qoşun başçısı kimi gəlmişdi<ref name="Q30" group="qeyd" />. Belə ki onun adı Hacı Çələbi xanın məktubunda da var{{Sfn|Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, I cild|2010|ss=452, 451, 450}}{{Sfn|Tahirova G.|2010|s=66}}{{Sfn|Tahirova G., 2013}}. Hüseynəli xandan başqa Hacı Çələbi xanın məktubunda Təbriz xanı Nəcəfqulu xanın da adı çəkilir: | ||
{{sitat2| | {{sitat2| Qaradağlı Kazım xan, Pənah xan Cavanşir, Haqverdi (Şahverdi?) xan, Hüseynəli xan, Nəcəfqulu xan.... və sairə xanlar birləşib... (İrakli) xanların hamısını öz çadırına topladı. Ziyafət əsnasında onları həbs etdi. Sonra Gəncə qalası üzərinə hərəkət etdi{{Sfn|Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, I cild|2010|ss=452, 451, 450}}{{Sfn|Tahirova G.|2010|s=66}}{{Sfn|Tahirova G., 2013}}.}} | ||
Kərim ağa Şəkixanov və Mirzə Adıgözəl bəy İraklinin Cəncəyə heç də | Kərim ağa Şəkixanov və Mirzə Adıgözəl bəy İraklinin Cəncəyə heç də öz təşəbbüsü ilə gəlmədiyini, əslində onun Xoy (bu yalnız Kərim ağa Şəkixanovda var), Qaradağ, Qarabağ, Gəncə, və Naxçıvan (bu yalnız Mirzə Adıgözəl bəydə var) xanları tərəfindən ora dəvət edildiyini və məqsədlərinin isə Şəkiyə birlikdə hücum etmək olduğunu göstərirlər. Mirzə Adıgözəl bəyə görə, | ||
{{sitat2|Pənah xan, qaradağlı Kazım xan, naxçıvanlı Heydərqulu xan və gəncəli Şahverdi xan məsləhət məclisi qurdular. Onlar belə bir qərara gəldilər ki, bütün Şirvan ölkəsinin hakimi, azad və həmişəlik sahibi-ixtiyarı olan Hacı Çələbi onlarla hesablaşmır və dostluq yolunu düzlüklə getmir. Buna görə lazımdır ki, onu məğrurluq yuxusundan oyatmaq üçün tədbir görsünlər. Sonra ürəklərinin sözünü məktub vasitəsilə Gürcüstan valisi İrakli xana bildirdilər. Vali də özünün bu işdə və bu yolda onlarla yoldaş olduğunu izhar etdi. Onlara yazıb bildirdi ki, tezliklə hərəkət edərək fürsəti itirmədən buraya gəlsinlər. | {{sitat2|Pənah xan, qaradağlı Kazım xan, naxçıvanlı Heydərqulu xan və gəncəli Şahverdi xan məsləhət məclisi qurdular. Onlar belə bir qərara gəldilər ki, bütün Şirvan ölkəsinin hakimi, azad və həmişəlik sahibi-ixtiyarı olan Hacı Çələbi onlarla hesablaşmır və dostluq yolunu düzlüklə getmir. Buna görə lazımdır ki, onu məğrurluq yuxusundan oyatmaq üçün tədbir görsünlər. Sonra ürəklərinin sözünü məktub vasitəsilə Gürcüstan valisi İrakli xana bildirdilər. Vali də özünün bu işdə və bu yolda onlarla yoldaş olduğunu izhar etdi. Onlara yazıb bildirdi ki, tezliklə hərəkət edərək fürsəti itirmədən buraya gəlsinlər. | ||
| Sətir 150: | Sətir 150: | ||
Pənah xanın rəiyyətini onun (Pənah xanın) ixtiyarında qoyurlar. Onlar (rəiyyət) Cavanşir tayfasından idi. Kazım xanın Qaradağdan olan, Şahverdi xanın Qarabağdan olan, Suanverdi (Sübhanverdi) xanın Qazaxdan olan rəiyyətlərini də onların ixtiyarında saxlayırlar. Bütün bunlar 1165-ci ildə baş verir (20.11.1751–07.11.1752){{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari (3)|1997|s=53}}.}} | Pənah xanın rəiyyətini onun (Pənah xanın) ixtiyarında qoyurlar. Onlar (rəiyyət) Cavanşir tayfasından idi. Kazım xanın Qaradağdan olan, Şahverdi xanın Qarabağdan olan, Suanverdi (Sübhanverdi) xanın Qazaxdan olan rəiyyətlərini də onların ixtiyarında saxlayırlar. Bütün bunlar 1165-ci ildə baş verir (20.11.1751–07.11.1752){{sfn|Molla Məhəmməd əl-Cari (3)|1997|s=53}}.}} | ||
==Qeydlər== | ==Qeydlər== | ||