Redaktə edilir: Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)
Bu dəyişiklik geri qaytarıla bilər. Lütfən aşağıdakı müqayisəni yoxlayın və bu dəyişikliyi həqiqətən də etmək istədiyinizə əmin olduqdan sonra "Səhifəni qeyd et" düyməsini basaraq dəyişikliyi geri qaytarın.
Hal-hazırkı versiya | Mətniniz | ||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
[[Kateqoriya: H]] | [[Kateqoriya: H]]{{Dövlət xadimi | ||
{{Dövlət xadimi | | azərbaycan dilində adı = Hüseyn xan | ||
| adın orijinalı = | |||
| portret =Şəki xanları və xanzadələri.jpg | |||
| izah = Şəki xanları, yaxud xanzadələri (şərti), - Şəki xan sarayında firiz (divar rəfi - irəf) üzərində miniatür | |||
| portretin ölçüsü = | |||
| titul = XI [[Şəki xanlığı|Şəki]] xanı | |||
| dövr əvvəl = 11 avqust 1826 | |||
| dövr son = 31 oktyabr 1826 | |||
| sələfi = | |||
| xələfi = | |||
| tacqoyma = | |||
| varisi = | |||
| titul_2 = | |||
| dövr əvvəl_2 = | |||
| dövr son_2 = | |||
| sələfi_2 = | |||
| xələfi_2 = | |||
| xələfi_3 = | |||
| tacqoyma_2 = | |||
| varisi_2 = | |||
| milliyəti = | |||
| dini = İslam | |||
| doğum tarixi = | |||
| doğum yeri = | |||
| ölüm tarixi = 1829/1830 | |||
| ölüm yeri = Meşgin, Iran | |||
| dəfn yeri = | |||
| sülalə = | |||
| atası = [[Səlim xan]] | |||
| anası = | |||
| həyat yoldaşı = | |||
| uşaqları = Əbdül xan, Qasım xan, Cəfər xan<ref name="akt1873">[http://www.runivers.ru/bookreader/book9490/#page/1138/mode/1up Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том V, Тифлис, 1873, стр.: 1120 (Nəsil şəcərəsi Hacı Cəmil tərəfindən tərtib edilmişdir).]</ref> [[Məşədi Məmməd/İsgəndər xan]]<ref>[http://www.runivers.ru/bookreader/book9495/#page/287/mode/1up Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том IX, Тифлис, 1884, стр.: 283]</ref> | |||
}} | }} | ||
'''Hüseyn xan''' — sonuncu Şəki xanı, Şəkinin yerli xanlarından biri olan [[Səlim xan|Səlim xanın]] oğlu idi. II Rus-İran müharibəsi (1826-1828) başlayanda Hüseyn xan İranda yaşayırdı. Çox güman ki o, İrana yalnız 1806-cı ilin sonunda — Şəkidən mühacirət edən atası ilə birlikdə getmişdi. II Rus — İran müharibəsinin əvvəllərində İran şahzadəsi Abbas Mirzə böyük bir ordu ilə Cənubi Qafqaza daxil olarkən Hüseyn xana qoşun verib Nuxaya göndərir. Hüseyn xan 11 avqust 1826-cı il tarixdə Nuxaya daxil olur və heç bir müqavimətlə üzləşmir. Çünki rus əsgərləri onun gəlişindən 3 gün əvvəl — 8 avqust tarixində, artıq Nuxanı tərk etmişdilər. Hüseyn xanın Nuxaya gəlməsi, həm 7 il əvvəl ruslar tərəfindən rəsmən ləğv edilmiş Şəki xanlığını bərpası və həm də 20 il əvvəl onların devirdikləri [[Hacı Çələbi xan]] sülaləsinin Şəki xanlığında yenidən hakimiyyətə qayıdışı demək idi. | '''Hüseyn xan''' — sonuncu Şəki xanı, Şəkinin yerli xanlarından biri olan [[Səlim xan|Səlim xanın]] oğlu idi. II Rus-İran müharibəsi (1826-1828) başlayanda Hüseyn xan İranda yaşayırdı. Çox güman ki o, İrana yalnız 1806-cı ilin sonunda — Şəkidən mühacirət edən atası ilə birlikdə getmişdi. II Rus — İran müharibəsinin əvvəllərində İran şahzadəsi Abbas Mirzə böyük bir ordu ilə Cənubi Qafqaza daxil olarkən Hüseyn xana qoşun verib Nuxaya göndərir. Hüseyn xan 11 avqust 1826-cı il tarixdə Nuxaya daxil olur və heç bir müqavimətlə üzləşmir. Çünki rus əsgərləri onun gəlişindən 3 gün əvvəl — 8 avqust tarixində, artıq Nuxanı tərk etmişdilər. Hüseyn xanın Nuxaya gəlməsi, həm 7 il əvvəl ruslar tərəfindən rəsmən ləğv edilmiş Şəki xanlığını bərpası və həm də 20 il əvvəl onların devirdikləri [[Hacı Çələbi xan]] sülaləsinin Şəki xanlığında yenidən hakimiyyətə qayıdışı demək idi. | ||
Sətir 33: | Sətir 39: | ||
== Hüseyn xanın Şəki xanı olması (mənbələrdən iqtibaslar) == | == Hüseyn xanın Şəki xanı olması (mənbələrdən iqtibaslar) == | ||
===Yerli mənbələrdə === | ===Yerli mənbələrdə === | ||
[[Şəkil:Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)-1.jpg|120px|thumb|a) Şəki xanlığı, Noxu, Fətəli şah Qacar adından 1242-ci hicri ilində (1826) zərb edilmiş gümüş abbası.]] | [[Şəkil:Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)-1.jpg|120px|thumb|a) Şəki xanlığı, Noxu, Fətəli şah Qacar adından 1242-ci hicri ilində (1826) zərb edilmiş gümüş abbası.]] | ||
[[Şəkil:Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)-2.jpg|120px|thumb| b) Şəki xanlığı, Noxu, Fətəli şah Qacar adından 1242-ci hicri ilində (1826) zərb edilmiş gümüş abbası.]] | [[Şəkil:Hüseyn xan (Səlim xanın oğlu)-2.jpg|120px|thumb| b) Şəki xanlığı, Noxu, Fətəli şah Qacar adından 1242-ci hicri ilində (1826) zərb edilmiş gümüş abbası.]] | ||
Sətir 51: | Sətir 59: | ||
{{Sitat|"...Şəki vilayəti iranlılar tərəfindən zəbt edilmişdi. Orada bir Hüseyn xan – Şəki xan xanədanının son nümayəndəsi, peyda oldu. Hüseynin atası Səlim, Rus təbəəliyinə könüllü keçmiş, İvan Qudoviç zamanında İrana qaçmışdı və orada<ref group=q>Əslində, Türkiyədə''...</ref> ölmüşdü. Ölkəsi o zaman<ref group=q>Yəni o, İrana qaçan zaman...</ref> Xoydan gəlmiş başqa nəslin əlinə keçmişdi və onlardan sonuncunun<ref group=q>Yəni, [[İsmayıl xan Xoyski|İsmayıl xanın]]...</ref> ölümündən sonra – Yermolovun dövründə, adi Rus əyalətinə çevrildi. Güman edilirdi ki xalq Hüseyni öz köhnə xanlarının davamçısı kimi qəbul edəcəkdir. Buna görə iranlılar ona qoşun vermişdilər və tələb etmişdilər ki xalqı (ruslara qarşı) ayağa qaldırsın. Amma onların seçimi uğursuz oldu. Hüseyn həqiqətən Nuxanı tutdu, oradakı ikı Rus rotası isə döyüşsüz Kaxetiyaya çəkildi, – bununla da onun fəaliyyəti başa çatmış oldu. O, oturdu Nuxadakı öz sarayının zərli otaqlarında və yalnız eyş-işrətlə məşğul oldu. Camaatın yaddaşında Hüseyn qətiyyətsiz və tənbəl bir adam kimi qalmışdır və bu barədə lətifələr dildən-dilə dolaşır. Abbas Mirzə əbəs yerə ondan tələb etmişdi ki, carlılarla birləşib Kaxetiyaya hücum etsin. Hüseyn isə cavab vermişdi ki, şahzadə Aleksandra köməyə gedəcək, lakin heç yerə getmədi. Şəki vilayəti əgər müvəqqəti olaraq Rusiyadan ayrılmışsa da, onunla İran arasında siyasi münasibətlər formalaşmadı"<ref name="URV" />.}} | {{Sitat|"...Şəki vilayəti iranlılar tərəfindən zəbt edilmişdi. Orada bir Hüseyn xan – Şəki xan xanədanının son nümayəndəsi, peyda oldu. Hüseynin atası Səlim, Rus təbəəliyinə könüllü keçmiş, İvan Qudoviç zamanında İrana qaçmışdı və orada<ref group=q>Əslində, Türkiyədə''...</ref> ölmüşdü. Ölkəsi o zaman<ref group=q>Yəni o, İrana qaçan zaman...</ref> Xoydan gəlmiş başqa nəslin əlinə keçmişdi və onlardan sonuncunun<ref group=q>Yəni, [[İsmayıl xan Xoyski|İsmayıl xanın]]...</ref> ölümündən sonra – Yermolovun dövründə, adi Rus əyalətinə çevrildi. Güman edilirdi ki xalq Hüseyni öz köhnə xanlarının davamçısı kimi qəbul edəcəkdir. Buna görə iranlılar ona qoşun vermişdilər və tələb etmişdilər ki xalqı (ruslara qarşı) ayağa qaldırsın. Amma onların seçimi uğursuz oldu. Hüseyn həqiqətən Nuxanı tutdu, oradakı ikı Rus rotası isə döyüşsüz Kaxetiyaya çəkildi, – bununla da onun fəaliyyəti başa çatmış oldu. O, oturdu Nuxadakı öz sarayının zərli otaqlarında və yalnız eyş-işrətlə məşğul oldu. Camaatın yaddaşında Hüseyn qətiyyətsiz və tənbəl bir adam kimi qalmışdır və bu barədə lətifələr dildən-dilə dolaşır. Abbas Mirzə əbəs yerə ondan tələb etmişdi ki, carlılarla birləşib Kaxetiyaya hücum etsin. Hüseyn isə cavab vermişdi ki, şahzadə Aleksandra köməyə gedəcək, lakin heç yerə getmədi. Şəki vilayəti əgər müvəqqəti olaraq Rusiyadan ayrılmışsa da, onunla İran arasında siyasi münasibətlər formalaşmadı"<ref name="URV" />.}} | ||
Ruslar Abbas Mirzənin İrana geri çəkilməsindən heç 1 ay keçməmiş, onun yürüşü zamanı əllərindən çıxmış bütün əraziləri təkrarən öz hakimiyyətləri altına ala bildilər, o cümlədən, onlar 17 oktyabr tarixində köhnə Şamaxıya daxil olmuşdular və Mustafa xan da qaçmışdı, yalnız Şəkidə rus hakimiyyəti hələ bərpa edilməmişdi. | Ruslar Abbas Mirzənin İrana geri çəkilməsindən heç 1 ay keçməmiş, onun son yürüşü zamanı əllərindən çıxmış bütün əraziləri, təkrarən öz hakimiyyətləri altına ala bildilər, o cümlədən, onlar 17 oktyabr tarixində köhnə Şamaxıya daxil olmuşdular və Mustafa xan da qaçmışdı, yalnız Şəkidə rus hakimiyyəti hələ bərpa edilməmişdi. | ||
Şəkidə rus hakimiyyətinin bərpa edilməsi və Hüseyn xanın hakimiyyətinə son qoyulması üçün Nuxaya hərəkət edən rus ordusunun başında, şəxsən Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı general Yermolov durdu. Rus hərb tarixçisi Nikolay Dubrovinin yazdığına görə | Şəkidə rus hakimiyyətinin bərpa edilməsi və Hüseyn xanın hakimiyyətinə son qoyulması üçün Nuxaya hərəkət edən rus ordusunun başında, şəxsən Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı general Yermolov durdu. Rus hərb tarixçisi Nikolay Dubrovinin yazdığına görə | ||
Sətir 84: | Sətir 92: | ||
== Vəfatı == | == Vəfatı == | ||
Şəkidə tərtib edilmiş maddeyi-tarixlərdə, Hüseyn xanın hicri 1225-ci ildə ölməsi göstərilir ki, bu da miladi 1829 – 1830-cu illərə uyğun gəlir. | Şəkidə tərtib edilmiş maddeyi-tarixlərdə, Hüseyn xanın hicri 1225-ci ildə ölməsi göstərilir ki, bu da miladi 1829 – 1830-cu illərə uyğun gəlir. | ||
Sətir 108: | Sətir 117: | ||
“Şəki xanlarının nəsil şəcərəsi”ndə Hüseyn xanın Əbdül xan, Qasım xan və Cəfər xan adlı oğlanlarının olması göstərilir<ref name="akt1873" />. Nəsil şəcərəsində adı qeyd edilməmiş digər oğlu - Məşədi Məmməd/İsgəndər xan isə Şəki xanı olmağa iddialı idi və hətta 1838-ci ildə Nuxa şəhərini tutub qısa bir müddət ərzində də olsa əlində saxlaya bilmişdi. | “Şəki xanlarının nəsil şəcərəsi”ndə Hüseyn xanın Əbdül xan, Qasım xan və Cəfər xan adlı oğlanlarının olması göstərilir<ref name="akt1873" />. Nəsil şəcərəsində adı qeyd edilməmiş digər oğlu - Məşədi Məmməd/İsgəndər xan isə Şəki xanı olmağa iddialı idi və hətta 1838-ci ildə Nuxa şəhərini tutub qısa bir müddət ərzində də olsa əlində saxlaya bilmişdi. | ||
== Qeydlər == | == Qeydlər == | ||
Sətir 118: | Sətir 124: | ||
== İstinadlar == | == İstinadlar == | ||
{{İstinad siyahısı|3}} | {{İstinad siyahısı|3}} | ||
{{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}} | {{Şəkidə hakimiyyətdə olmuş şəxslər}} | ||
{{ | {{Yaxşı məqalə}} | ||
[[Kateqoriya:Şəki xanları]] | |||
[[ |