Məzmuna keçin
Şəki Ensiklopediyasına maliyyə dəstəyi göstərmək istəyən hər bir şəxs 4169 7388 5183 5607 (05/26 VISA) Kapital Bank kart hesabımıza istədiyi məbləğdə ianə köçürə bilər.   Daha ətraflı...

Gəncə – Qazax arasındakı yolda baş vermiş döyüş (1752): Redaktələr arasındakı fərq

Gəncə – Qazax arasındakı yolda baş vermiş döyüş (1752) (redaktə)

19:37, 26 may 2024 versiyası

12 bayt əlavə edildi ,  26 may
redaktənin izahı yoxdur
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 41: Sətir 41:
12 iyun (Yuli təqvimi ilə 23 iyun) 1753-cü il tarixdə Həştərxandan Sankt-Peterburqa göndərilmiş məktubda, hansı ki əslən gürcü olan və həmin vaxt İrandan Rusiyaya gələrək Qusar polkunda poruçik rütbəsi ilə xidmətə başlayan şəxsin izahatı əsasında tərtib edilmişdi, gürcü çarları Teymuraz və İrakli ilə Şəki xanı Hacı Çələbi arasında 1752-ci ildə baş vermiş döyüşün səbəbi belə izah olunur:
12 iyun (Yuli təqvimi ilə 23 iyun) 1753-cü il tarixdə Həştərxandan Sankt-Peterburqa göndərilmiş məktubda, hansı ki əslən gürcü olan və həmin vaxt İrandan Rusiyaya gələrək Qusar polkunda poruçik rütbəsi ilə xidmətə başlayan şəxsin izahatı əsasında tərtib edilmişdi, gürcü çarları Teymuraz və İrakli ilə Şəki xanı Hacı Çələbi arasında 1752-ci ildə baş vermiş döyüşün səbəbi belə izah olunur:


{{sitat2|Gürcü şahzadəsi İrakli iki il əvvəl şəkili Hacı Çələbinin, həmçinin Şamaxının, Qəbələnin və Gəncənin xanlarının yanına adam göndərərək bildirmişdi ki, İranda  şah yoxdur və o, İrakli, şahın birinci valisi və həm də gürcü çarı kimi İranda sülhü bərpa etmək üçün şahı özü seçməlidir və onlar da bununla razılaşsınlar<ref name="Q19" group="qeyd" />. Lakin adı çəkilən xanlar hesab etdilər ki, İrakli onları aldatmaq və İran şahı olmaq istəyir və buna görə də ona söyüşlə və rişxəndlə cavab verdilər və o vaxtdan da aralarında qarşıdurma başladı{{sfn|Бутков П.Г. (часть первая 8)|1869|с=393}}.}}
{{sitat2|Gürcü şahzadəsi İrakli iki il əvvəl şəkili Hacı Çələbinin, həmçinin Şamaxının, Qəbələnin və Gəncənin xanlarının yanına adam göndərərək bildirmişdi ki, İranda  şah yoxdur və o, İrakli, şahın birinci valisi və həm də gürcü çarı kimi İranda sülhü bərpa etmək üçün şahı özü seçməlidir və onlar da bununla razılaşsınlar<ref name="Q21" group="qeyd" />. Lakin adı çəkilən xanlar hesab etdilər ki, İrakli onları aldatmaq və İran şahı olmaq istəyir və buna görə də ona söyüşlə və rişxəndlə cavab verdilər və o vaxtdan da aralarında qarşıdurma başladı{{sfn|Бутков П.Г. (часть первая 8)|1869|с=393}}.}}


Pyotr Butkov bunu kitabının 1-ci hissəsində öz sözləri ilə verməklə<ref name="Q16" group="qeyd" />  yanaşı, həm də əlavə edir ki,  
Pyotr Butkov bunu kitabının 1-ci hissəsində öz sözləri ilə verməklə<ref name="Q16" group="qeyd" />  yanaşı, həm də əlavə edir ki,  
Sətir 157: Sətir 157:
|group=qeyd
|group=qeyd
|refs=
|refs=
<ref name=Q21>9 mart (20 mart) 1751-ci il tarixdə Həştərxandandan Sankt-Peterburqa göndərilmiş məktubda göstərilir ki,
{{sitat2|Nadir şahın nəvəsi Şahrux mirzə özünü İran şahı elan edərək İsfahana gəlmiş və oradan gürcü şahzadəsi İrakliyə məktub yollayaraq onu dəstəkləməsini istəmişdir. Əvəzində ona 30.000 manat pul, qızıl tac və xələt göndərmiş, üstəlik, onu bütün İran ordusunun sərdarı təyin etmişdir {{Harvnbru|Бутков П.Г. (часть первая 4)|1869|pp=389}}.}}
Şahrux mirzə 1748-ci ildə Məşhəddə şah elan olunmuş, lakin 1750-ci ildə hakimiyyətdən salınaraq və kor edilmişdi. Məktubun sonundakı “Bizim fikrimiz” başlıqlı qeyddə isə vurğulanır ki,
{{sitat2|Düzdür, Şahrux başqaları tərəfindən devrilib kor edəndə şahzadə İrakli ona çox kömək edə bilmədi, lakin nə bacarırdısa onu da etdi {{Harvnbru|Бутков П.Г. (часть первая 4)|1869|pp=389}}.}}
<ref name=Q1>''Top-Qaraağac'' – Alazan çayının sağ sahilində tarixi yer. İndi Siqnaxi bələdiyyəsinin (Kaxeti, Gürcüstan) Kvemo Maçxaani inzibati ərazi dairəsində “Qaraqaci” adlı kiçik bir kənddir. Vaxtilə burada eyniadlı qala da mövcud olmuşdur və qalıqları indi də durur.  
<ref name=Q1>''Top-Qaraağac'' – Alazan çayının sağ sahilində tarixi yer. İndi Siqnaxi bələdiyyəsinin (Kaxeti, Gürcüstan) Kvemo Maçxaani inzibati ərazi dairəsində “Qaraqaci” adlı kiçik bir kənddir. Vaxtilə burada eyniadlı qala da mövcud olmuşdur və qalıqları indi də durur.  
</ref>
</ref>
Sətir 211: Sətir 222:
</ref>
</ref>


<ref name=Q19>9 mart (20 mart) 1751-ci il tarixdə Həştərxandandan Sankt-Peterburqa göndərilmiş məktubda göstərilir ki,
{{sitat2|Nadir şahın nəvəsi Şahrux mirzə özünü İran şahı elan edərək İsfahana gəlmiş və oradan gürcü şahzadəsi İrakliyə məktub yollayaraq onu dəstəkləməsini istəmişdir. Əvəzində ona 30.000 manat pul, qızıl tac və xələt göndərmiş, üstəlik, onu bütün İran ordusunun sərdarı təyin etmişdir {{Harvnbru|Бутков П.Г. (часть первая 4)|1869|pp=389}}.}}


Şahrux mirzə 1748-ci ildə Məşhəddə şah elan olunmuş, lakin 1750-ci ildə hakimiyyətdən salınaraq və kor edilmişdi. Məktubun sonundakı “Bizim fikrimiz” başlıqlı qeyddə isə vurğulanır ki,
{{sitat2|Düzdür, Şahrux başqaları tərəfindən devrilib kor edəndə şahzadə İrakli ona çox kömək edə bilmədi, lakin nə bacarırdısa onu da etdi {{Harvnbru|Бутков П.Г. (часть первая 4)|1869|pp=389}}.}}


</ref>
</ref>
Sətir 227: Sətir 232:


==Ədəbiyyat==
==Ədəbiyyat==
# {{CS|14-15|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari}}
#:{{CS|44-45|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (1)}}
#:{{CS|50-51|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (2)}}
#:{{CS|52-53|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (3)}}
#:{{CS|130-131|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (4)}}
# {{kitab3
| müəllif        = Mirzə Adıgözəl bəy.
| hissə          = {{abbr|'''Beşinci fəsil. Gürcüstan valisi İrakli xanın mərhum Pənah xanı, qaradağlı Kazım xanı, naxçıvanlı Heydərqulu xanı və gəncəli Şahverdi xanı xaincəsinə tutub əsir etməsi haqqındadır'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=36
| başlıq          = Qarabağnamə
| orijinal        = Гарабағнамә
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=1
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu
| yer            = Bakı
| nəşriyyat      = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı
| il              = 1950
| cild            =
| səhifə          = 68-69
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          = 3.000
| archiveurl      =
| archivedate    =
| ref            = Mirzə Adıgözəl bəy (1)
}}
#: {{kitab3
| müəllif        = Mirzə Adıgözəl bəy.
| hissə          = {{abbr|'''Beşinci fəsil. Gürcüstan valisi İrakli xanın mərhum Pənah xanı, qaradağlı Kazım xanı, naxçıvanlı Heydərqulu xanı və gəncəli Şahverdi xanı xaincəsinə tutub əsir etməsi haqqındadır'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=37
| başlıq          = Qarabağnamə
| orijinal        = Гарабағнамә
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=1
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu
| yer            = Bakı
| nəşriyyat      = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı
| il              = 1950
| cild            =
| səhifə          = 70
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          = 3.000
| archiveurl      =
| archivedate    =
| ref            = Mirzə Adıgözəl bəy (2)
}}
# {{kitab3
# {{kitab3
  | müəllif        = Бутков П.Г.
  | müəllif        = Бутков П.Г.
Sətir 507: Sətir 457:
  | ref            = Бутков П.Г. (часть третья 6)
  | ref            = Бутков П.Г. (часть третья 6)
}}
}}
# {{ŞXT-1958|17|ref=Kərim ağa Fateh}}
# {{kitab3
| müəllif        =
| hissə          = {{abbr|'''Şəki xanı Hacı Çələbinin Osmanlı dövlətinə məktubu, 1754'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=787535&pno=229
| başlıq          = Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində : XVIII-XX əsrin əvvəlləri
| orijinal        =
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000787535
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            =
| yer            = Bakı
| nəşriyyat      = Çaşıoğlu
| il              = 2010
| cild            = I
| səhifə          = 452, 451, 450
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          =
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20240501140409/http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=787535&pno=229
| archivedate    = 1 May 2024
| ref            = Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, I cild
}}
# {{məqalə
| müəllif        = Tahirova G.
| başlıq          = {{abbr|'''Şəki xanlığının Osmanlı İmperiyası ilə əlaqələri tarixindən'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| orijinal        =
| link            = https://archive.org/details/77.1_20240501/page/n3/mode/1up
| dil            =
| cavabdeh        =
| nəşrin müəllifi =
| nəşr            = Elmi əsərlər
| tip            =
| yer            =
| nəşriyyat      =
| il              = 2010
| cild            = 32
| buraxılış      =
| nömrə          =
| səhifələr      = 63-71
| isbn            =
| issn            =
| doi            =
| bibcode        =
| arxiv          =
| pmid            =
| ref            = Tahirova G.
| archiveurl      =
| archivedate    = 28 Sep 2020
}}
# {{Sayta istinad2|url=http://az.gumilev-center.ru/s-ki-xanligi-il-osmanli-munasib-tl-ri/ |author =Tahirova G. |authorlink= |title=Şəki xanlığı ilə Osmanlı münasibətləri |subtitle= |deadlink= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928120739/http://az.gumilev-center.ru/s-ki-xanligi-il-osmanli-munasib-tl-ri/ |archivedate=28 Sep 2020 |lang=az |showlang=|responsible=  |website=Центр Льва Гумилева в Азербайджане |websiteurl=http://az.gumilev-center.ru/ |type= |date=2013 |accessdate= 01.05.2024|quote= |quoteup= |description= |ref= Tahirova G., 2013}}
# {{kitab3
# {{kitab3
  | müəllif        = Левиатов В.Н.
  | müəllif        = Левиатов В.Н.
Sətir 661: Sətir 557:
  | ref            = Левиатов В.Н. (2)
  | ref            = Левиатов В.Н. (2)
}}
}}
# {{CS|14-15|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari}}
#:{{CS|44-45|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (1)}}
#:{{CS|50-51|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (2)}}
#:{{CS|52-53|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (3)}}
#:{{CS|130-131|ref=Molla Məhəmməd əl-Cari (4)}}
# {{kitab3
| müəllif        = Mirzə Adıgözəl bəy.
| hissə          = {{abbr|'''Beşinci fəsil. Gürcüstan valisi İrakli xanın mərhum Pənah xanı, qaradağlı Kazım xanı, naxçıvanlı Heydərqulu xanı və gəncəli Şahverdi xanı xaincəsinə tutub əsir etməsi haqqındadır'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=36
| başlıq          = Qarabağnamə
| orijinal        = Гарабағнамә
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=1
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu
| yer            = Bakı
| nəşriyyat      = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı
| il              = 1950
| cild            =
| səhifə          = 68-69
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          = 3.000
| archiveurl      =
| archivedate    =
| ref            = Mirzə Adıgözəl bəy (1)
}}
#: {{kitab3
| müəllif        = Mirzə Adıgözəl bəy.
| hissə          = {{abbr|'''Beşinci fəsil. Gürcüstan valisi İrakli xanın mərhum Pənah xanı, qaradağlı Kazım xanı, naxçıvanlı Heydərqulu xanı və gəncəli Şahverdi xanı xaincəsinə tutub əsir etməsi haqqındadır'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=37
| başlıq          = Qarabağnamə
| orijinal        = Гарабағнамә
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=10563&pno=1
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu
| yer            = Bakı
| nəşriyyat      = Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı
| il              = 1950
| cild            =
| səhifə          = 70
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          = 3.000
| archiveurl      =
| archivedate    =
| ref            = Mirzə Adıgözəl bəy (2)
}}
# {{ŞXT-1958|17|ref=Kərim ağa Fateh}}
# {{kitab3
| müəllif        =
| hissə          = {{abbr|'''Şəki xanı Hacı Çələbinin Osmanlı dövlətinə məktubu, 1754'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| hissənin linki  = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=787535&pno=229
| başlıq          = Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində : XVIII-XX əsrin əvvəlləri
| orijinal        =
| link            = http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000787535
| vikimənbə      =
| cavabdeh        =
| nəşr            =
| yer            = Bakı
| nəşriyyat      = Çaşıoğlu
| il              = 2010
| cild            = I
| səhifə          = 452, 451, 450
| sütunlar        =
| səhifələr      =
| seriya          =
| isbn            =
| doi            =
| tiraj          =
| archiveurl      = https://web.archive.org/web/20240501140409/http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=787535&pno=229
| archivedate    = 1 May 2024
| ref            = Azərbaycan tarixi arxiv sənədlərində, I cild
}}
# {{məqalə
| müəllif        = Tahirova G.
| başlıq          = {{abbr|'''Şəki xanlığının Osmanlı İmperiyası ilə əlaqələri tarixindən'''|İstinad edilən səhifəyə keçid|1}}
| orijinal        =
| link            = https://archive.org/details/77.1_20240501/page/n3/mode/1up
| dil            =
| cavabdeh        =
| nəşrin müəllifi =
| nəşr            = Elmi əsərlər
| tip            =
| yer            =
| nəşriyyat      =
| il              = 2010
| cild            = 32
| buraxılış      =
| nömrə          =
| səhifələr      = 63-71
| isbn            =
| issn            =
| doi            =
| bibcode        =
| arxiv          =
| pmid            =
| ref            = Tahirova G.
| archiveurl      =
| archivedate    = 28 Sep 2020
}}
# {{Sayta istinad2|url=http://az.gumilev-center.ru/s-ki-xanligi-il-osmanli-munasib-tl-ri/ |author =Tahirova G. |authorlink= |title=Şəki xanlığı ilə Osmanlı münasibətləri |subtitle= |deadlink= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928120739/http://az.gumilev-center.ru/s-ki-xanligi-il-osmanli-munasib-tl-ri/ |archivedate=28 Sep 2020 |lang=az |showlang=|responsible=  |website=Центр Льва Гумилева в Азербайджане |websiteurl=http://az.gumilev-center.ru/ |type= |date=2013 |accessdate= 01.05.2024|quote= |quoteup= |description= |ref= Tahirova G., 2013}}
# {{kitab3
# {{kitab3
  | müəllif        =  
  | müəllif        =  
Mənbə — "https://sheki.org/wiki/Xidməti:MobileDiff/65188"