41.512
redaktə
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 2: | Sətir 2: | ||
{{Dövlət xadimi | {{Dövlət xadimi | ||
| adı = Fətəli xan Xoyski | | adı = Fətəli xan Xoyski | ||
| orijinal adı = Fətəlixan İsgəndər oğlu Xoyski<br>{{ | | orijinal adı = Fətəlixan İsgəndər oğlu Xoyski<br>{{lang-az2|فتحعلیخان خویسکی}} | ||
| Şəkil = Khoysky.jpeg | | Şəkil = Khoysky.jpeg | ||
| şəklin ölçüsü = 250px | | şəklin ölçüsü = 250px | ||
| Şəkil məlumat = | | Şəkil məlumat = Fətəli xan Xoyski, 1906-cı il | ||
| titul = | | titul = Azərbaycan Cümhuriyyətinin xarici işlər naziri | ||
| bayraq = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | | bayraq = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | ||
| bayraq2 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | | bayraq2 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | ||
| dövr əvvəl = | | dövr əvvəl = 24 dekabr 1919 | ||
| dövr son = | | dövr son = 1 aprel 1920 | ||
| dövr əvvəl_2 = | | dövr əvvəl_2 = 26 dekabr 1918 | ||
| dövr son_2 = | | dövr son_2 = 14 mart 1919 | ||
| sələfi = | | sələfi = Məmməd Yusif Cəfərov | ||
| xələfi = vəzifə ləğv edilib | | xələfi = vəzifə ləğv edilib | ||
| sələfi_2 = | | sələfi_2 = Əlimərdan bəy Topçubaşov | ||
| xələfi_2 = | | xələfi_2 = Məmməd Yusif Cəfərov | ||
| titul_3 = | | titul_3 = Azərbaycan Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının sədri | ||
| bayraq_3 = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | | bayraq_3 = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | ||
| bayraq2_3 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | | bayraq2_3 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | ||
| dövr əvvəl_3 = | | dövr əvvəl_3 = 28 may 1918 | ||
| dövr son_3 = | | dövr son_3 = 14 mart 1919 | ||
| sələfi_3 = vəzifə təsis edilib | | sələfi_3 = vəzifə təsis edilib | ||
| xələfi_3 = | | xələfi_3 = Nəsib bəy Yusifbəyli | ||
| titul_4 = | | titul_4 = Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər naziri | ||
| bayraq_4 = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | | bayraq_4 = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | ||
| bayraq2_4 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | | bayraq2_4 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | ||
| dövr əvvəl_4 = | | dövr əvvəl_4 = 28 may 1918 | ||
| dövr son_4 = | | dövr son_4 = 17 iyun 1918 | ||
| sələfi_4 = vəzifə təsis edilib | | sələfi_4 = vəzifə təsis edilib | ||
| xələfi_4 = | | xələfi_4 = Behbud xan Cavanşir | ||
| titul_5 = | | titul_5 = Azərbaycan Cümhuriyyətinin ədliyyə naziri | ||
| bayraq_5 = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | | bayraq_5 = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg | ||
| bayraq2_5 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | | bayraq2_5 = Flag of Azerbaijan 1918.svg | ||
| dövr əvvəl_5 = | | dövr əvvəl_5 = 17 iyun 1918 | ||
| dövr son_5 = | | dövr son_5 = 6 oktyabr 1918 | ||
| sələfi_5 = | | sələfi_5 = Xəlil bəy Xasməmmədov | ||
| xələfi_5 = | | xələfi_5 = Teymur bəy Makinski | ||
| doğum tarixi = {{Doğum tarixi|1875|12|7}} | | doğum tarixi = {{Doğum tarixi|1875|12|7}} | ||
| doğum yeri = [[Nuxa]], [[Yelizavetpol quberniyası | | doğum yeri = [[Nuxa]], [[Nuxa qəzası]], Yelizavetpol quberniyası, {{Rusİmp}} | ||
| vəfat tarixi = {{Vəfat tarixi və yaşı|1920|6|19|1875|12|7}} | | vəfat tarixi = {{Vəfat tarixi və yaşı|1920|6|19|1875|12|7}} | ||
| vəfat yeri = | | vəfat yeri = Tiflis, Gürcüstan Demokratik Respublikası | ||
| sülaləsi = | | sülaləsi = | ||
| atası = [[İskəndər xan Xoyski]] | | atası = [[İskəndər xan Xoyski]] | ||
Sətir 52: | Sətir 52: | ||
| həyat yoldaşı = | | həyat yoldaşı = | ||
| uşağı = [[Tamara xanım Xoyskaya]] | | uşağı = [[Tamara xanım Xoyskaya]] | ||
| təhsili = | | təhsili = Moskva Universiteti (1897) | ||
| imzası = | | imzası = | ||
| Commons | | Commons = | ||
|vəfat səbəbi= | |vəfat səbəbi= }} | ||
'''Fətəli xan Xoyski''' — azərbaycanlı ictimai-siyasi xadim, Rusiya imperiyası II Dövlət Dumasının deputatı, Zaqafqaziya Komissarlığı (1917 – 1918) nəzdində xalq maarif komissarı, Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının (1918) ədliyyə naziri; Azərbaycan Cümhuriyyətinin nazirlər şurası sədri (1918 – 1919) və daxili işlər naziri (1918), ədliyyə naziri (1918) və xarici işlər naziri (1918 – 1919 və 1919 – 1920). | |||
== | == Haqqında məlumatlar == | ||
7 daekabr 1875-ci il tarixdə [[Nuxa|Nuxada]] anadan olub. | |||
=== | === Təhsili === | ||
Yelizavetpol gimnaziyasını bitirib. | |||
1897-cı ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib. | |||
[[Şəkil:Группа депутатов Второй Государственной думы.jpeg|left|thumb|Xoyski (sol tərəfdə oturub) İkinci Dövlət dumasının bir qrup deputatı ilə birlikdə]] | |||
=== Əmək fəaliyyəti === | |||
1897 – 1907-ci illərdə əvvəl Yelizavetpol dairə məhkəməsi yanında məhkəmə vəzifələri üçün kiçik namizəd təyin olunmuş, sonra Kutaisi, Zuqdidi və Suxumidə bir neçə il məhkəmə-hüquq sahəsində çalışmışdır. | |||
1917-ci ilin oktyabrından 1918-ci ilin aprelinədək Bakı şəhər Dumasına rəhbərlik edib. | |||
1917-ci ilin noyabr ayının 15-dən 1918-ci ilin fevral ayının 10-adək Zaqafqaziya komissarlığı nəzdində xalq maarif komissarı olub. | |||
1918-ci ilin aprel ayından isə Zaqafqaziya hökumətinin ədliyyə naziri təyin olunub. | |||
=== İctimai-siyasi aktivliyi === | |||
1907-ci ildə Rusiya imperiyasının II Dövlət dumasına deputat seçilib. | |||
[[Şəkil:Группа депутатов Второй Государственной думы.jpeg|left|thumb|Xoyski (sol tərəfdə oturub) İkinci Dövlət dumasının bir qrup deputatı ilə birlikdə.]] | |||
Zaqafqaziya Seyminin (10 fevral — 26 may 1918) üzvü idi; Müsavat və demokratik bitərəf qrupun fraksiyasına daxil olmuşdur. Müvəqqəti Azərbaycan Milli Şurasının (27 may — 7 dekabr) üzvü. Mayın 27-dən Milli Şuranın icraiyyə komitəsinin sədri olmuşdur. | |||
Zaqafqaziya seymi buraxıldıqdan sonra, 1918-ci il mayın 27-də artıq keçmiş Zaqafqaziya seyminin müsəlman fraksiyası üzvləri yaranmış siyasi vəziyyəti müzakirə etmək üçün fövqəladə iclasını çağırdılar. Yığıncaq Cənubi Qafqazın şərqi ərazilərin idarə olunmasını öz üzərinə götürmək qərarına gəldi, və özlərini Zaqafqaziya müsəlmanlarının Müvəqqəti Milli şurası adlandırdılar. Milli şuranın yanında 9 nəfərdən ibarət icraçı orqan yaradıldı, onun vəzifəsi respublika həyatının müxtəlif sahələri üzrə planların həyata keçirilməsi idi. F. Xoyski icraiyyə orqanının sədri seçildi.<ref name=":1"> Гасанлы Дж. П. / Русская революция и Азербайджан: Трудный путь к независимости (1917—1920). — М.: Флинта, 2011. — 26-27, 160-162 с. (''rus''.)</ref> | Zaqafqaziya seymi buraxıldıqdan sonra, 1918-ci il mayın 27-də artıq keçmiş Zaqafqaziya seyminin müsəlman fraksiyası üzvləri yaranmış siyasi vəziyyəti müzakirə etmək üçün fövqəladə iclasını çağırdılar. Yığıncaq Cənubi Qafqazın şərqi ərazilərin idarə olunmasını öz üzərinə götürmək qərarına gəldi, və özlərini Zaqafqaziya müsəlmanlarının Müvəqqəti Milli şurası adlandırdılar. Milli şuranın yanında 9 nəfərdən ibarət icraçı orqan yaradıldı, onun vəzifəsi respublika həyatının müxtəlif sahələri üzrə planların həyata keçirilməsi idi. F. Xoyski icraiyyə orqanının sədri seçildi.<ref name=":1"> Гасанлы Дж. П. / Русская революция и Азербайджан: Трудный путь к независимости (1917—1920). — М.: Флинта, 2011. — 26-27, 160-162 с. (''rus''.)</ref> | ||
Ertəsi gün Milli şuranın ilk iclası keçirildi: Seymin buraxılması, Gürcüstanın müstəqilliyini elan etməsi və Azərbaycanın vəziyyəti onun gündəliyində əsas bəndi idi. Şuranın bəzi üzvləri Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsinin tərəfdarı idilər, Fətəli-xan Xoyski, öz növbəsində, yerlərdə bəzi məsələlərin aydınlaşdırılmasına qədər tamhüquqlu hökumətin yaradılması ilə kifayətlənmək və Azərbaycanın müstəqilliyini elan etmədən digər ölkələrlə danışıqlara başlamaq təklifini vermişdi.<ref name=":1" /> Nəticədə iki nəfər bitərəf qalmaqla 24 səslə (o cümlədən F. Xoyski) Şura Azərbaycanı dərhal müstəqil demokratik respublika elan edilməsi barədə qərar qəbul etdi. Fətəli-xan Xoyski Müvəqqəti hökumətinin tərkibini açıqladı və orada hökumət başçısı və daxili işlər naziri.vəzifələrini tutdu. Mayın 30-da Nazirlər Şurasının sədri F. X. Xoyski Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin elan edilməsi barədə bir sıra xarici işlər nazirlərinə [[Teleqram|radioqram]] göndərdi: | Ertəsi gün Milli şuranın ilk iclası keçirildi: Seymin buraxılması, Gürcüstanın müstəqilliyini elan etməsi və Azərbaycanın vəziyyəti onun gündəliyində əsas bəndi idi. Şuranın bəzi üzvləri Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsinin tərəfdarı idilər, Fətəli-xan Xoyski, öz növbəsində, yerlərdə bəzi məsələlərin aydınlaşdırılmasına qədər tamhüquqlu hökumətin yaradılması ilə kifayətlənmək və Azərbaycanın müstəqilliyini elan etmədən digər ölkələrlə danışıqlara başlamaq təklifini vermişdi.<ref name=":1" /> Nəticədə iki nəfər bitərəf qalmaqla 24 səslə (o cümlədən F. Xoyski) Şura Azərbaycanı dərhal müstəqil demokratik respublika elan edilməsi barədə qərar qəbul etdi. Fətəli-xan Xoyski Müvəqqəti hökumətinin tərkibini açıqladı və orada hökumət başçısı və daxili işlər naziri.vəzifələrini tutdu. Mayın 30-da Nazirlər Şurasının sədri F. X. Xoyski Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin elan edilməsi barədə bir sıra xarici işlər nazirlərinə [[Teleqram|radioqram]] göndərdi: | ||
{{Sitat2|[[Konstantinopol]], [[Berlin]], [[Vyana]], [[Paris]], [[London]], [[Roma]], [[Vaşinqton şəhəri|Vaşinqton]], [[Sofiya]], [[Buxarest]], [[Tehran]], [[Madrid]], [[Haaqa]], [[Moskva]], [[Stokholm]], [[Kiyev]], [[Oslo|Xristiyaniya]], [[Kopenhagen]].|<center>Xarici işlər nazirinə</center>|Gürcüstanın çıxması və Zaqafqaziya Federativ Respublikasının dağılması ilə Azərbaycan Milli Şurası 1918-ci il mayın 28-də Şərqi və Cənubi Zaqafqaziyadan ibarət olan Azərbaycanın istiqlaliyyətini elan etmiş, Azərbaycan Respublikasını yaratmışdır. Deyilənləri nəzərinizə çatdıraraq, zati-alinizdən bu barədə hökumətinizə xəbər vermənizi rica edirəm. Milli hökumətim müvəqqəti olaraq [[Gəncə|Yelizavetpol]] şəhərində yerləşir. İmza Xoyski, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Şurasının sədri.}} | {{Sitat2|[[Konstantinopol]], [[Berlin]], [[Vyana]], [[Paris]], [[London]], [[Roma]], [[Vaşinqton şəhəri|Vaşinqton]], [[Sofiya]], [[Buxarest]], [[Tehran]], [[Madrid]], [[Haaqa]], [[Moskva]], [[Stokholm]], [[Kiyev]], [[Oslo|Xristiyaniya]], [[Kopenhagen]].|<center>Xarici işlər nazirinə</center>|Gürcüstanın çıxması və Zaqafqaziya Federativ Respublikasının dağılması ilə Azərbaycan Milli Şurası 1918-ci il mayın 28-də Şərqi və Cənubi Zaqafqaziyadan ibarət olan Azərbaycanın istiqlaliyyətini elan etmiş, Azərbaycan Respublikasını yaratmışdır. Deyilənləri nəzərinizə çatdıraraq, zati-alinizdən bu barədə hökumətinizə xəbər vermənizi rica edirəm. Milli hökumətim müvəqqəti olaraq [[Gəncə|Yelizavetpol]] şəhərində yerləşir. İmza Xoyski, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Şurasının sədri.}} | ||
<ref name=":0" /> | <ref name=":0" /> | ||
[[Şəkil:Radiogramma of Fatali Khan Khoyski.jpg|thumb|Xoyskinin Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsi barədə bir sıra dövlətlərin xarici işlər nazirlərinə göndərdiyi radioqramın surəti. 30 may 1918-ci il]] | [[Şəkil:Radiogramma of Fatali Khan Khoyski.jpg|thumb|Xoyskinin Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsi barədə bir sıra dövlətlərin xarici işlər nazirlərinə göndərdiyi radioqramın surəti. 30 may 1918-ci il]] |